Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2017

Ἐνσάρκωση - ἡ ἱστορία ὡς διάλογος

[…] Αὐτὸ τὸ θαῦμα ποὺ εἶναι τὸ δόγμα τῆς Χαλκηδόνας: ἀπόλυτος σεβασμὸς στὴν ἀνθρωπινότητα, στὴν ἱστορικότητα, στὴν ὑλικότητα καὶ στὴν σωματικότητα, στὴν ἀπόλυτη ἕνωσή της μὲ τὴν θεότητα. Νὰ μπορῶ δηλαδὴ ἐγὼ νὰ ὑπάρχω ὁλόκληρος μέσα στὴν σχέση αὐτή. Νὰ μπορῶ νὰ φτιάξω ἱστορία καὶ πολιτισμὸ ἐκεῖ μέσα. Νὰ μπορεῖ νὰ ξαναρχίσει διαλογικὰ καὶ συν-ενεργητικὰ ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία, διότι αὐτὸ εἶναι ἡ Ἐνσάρκωση. Εἶναι στὴν πραγματικότητα ἡ ἀρχὴ τῆς πραγματικῆς ἱστορίας καὶ ὄχι τὸ τέλος. Δὲν εἶναι τὸ τέλος μίας πράξης συγγνώμης καὶ ἐξιλέωσης. Δὲν εἶναι τὸ τέλος μίας πράξης φυγῆς ἀπ’ τὸν κόσμο. […]
Μπορῶ νὰ ζῶ, νὰ τρώω, νὰ κοιμᾶμαι, νὰ ἐρωτεύομαι, νὰ ἐπαναστατῶ ἐν Θεῷ. Αὐτὸ εἶναι ὁ Χριστός. […]
Αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἀναστατώνει κάθε ἀνθρώπινη, κτιστοκεντρικὴ θεώρηση τῶν πραγμάτων. Γι’ αὐτὸ καὶ ἄνθρωποι πονεμένοι, ἀπελπισμένοι, ἀβέβαιοι καὶ διαρραγέντες, ἐσωτερικὰ συντετριμμένοι, καταλαβαίνουν καλύτερα τὴν Ἐνσάρκωση καὶ τὶ μέγα γεγονὸς εἶναι. Δὲν τὸ ἔχει ἀφομοιώσει ἀκόμα τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἡ ἀνθρωπότητα. Εἶναι ἀκριβῶς ἡ αἴσθηση ὅτι εἶμαι ἀποδεκτὸς σὲ κάθε σημεῖο τοῦ εἶναι μου ἀπ’ τὸν Θεό· καὶ ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ καὶ ὅτι γιὰ κάθε κομμάτι τοῦ εἶναι μου ὁ Θεὸς ἔχει ἕνα δικό Του δρόμο, ἐνέργεια νὰ προσφέρει. Εἶναι ἑνωμένος μὲ κάθε τμῆμα μου. […]
Ἔ, αὐτὸ τὸ πράγμα κάνει ὁ Χριστός. Αὐτὸ ἀκριβῶς. Τὸ ἀδιανόητο: ἔρχεται, ἐγκαταλείποντας τὰ πάντα -«οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ’ ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος» (Φιλιπ. 2, 6-7)-, καὶ ξαφνικὰ μετακενώνει ὅλη τὴν Θεότητα στὴν πραγματικότητα τὴ δική μας. Γι’ αὐτὸ ἡ ἀνθρώπινη πραγματικότητα μπορεῖ νὰ γίνει θεία τώρα πλέον. Μπορεῖς νὰ τὸν φᾶς αὐτὸν τὸν Θεῖον Ἄνθρωπο. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι τὸ κορυφαῖο μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας μας ἔχει νὰ κάνει μὲ βρώση καὶ πόση. «Λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμα μου». Εἶναι σὰν νὰ λέει ὁ Χριστός: «Σοῦ μιλάω ἐκ τῶν ἔσω. Εἶμαι ἐσύ».


π. Νικόλαος Λουδοβῖκος, Ἡ ἱστορία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, Ἱερὰ Μεγίστη Μονὴ Βατοπαιδίου, Ἅγιον Ὅρος 32016 

Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου 2017

θυσία

Theodore Robinson, Η κοιλάδα της Arconville

    […] Ἡ θυσία εἶναι ἡ ἀνάλωση τοῦ ἀνθρώπινου ὄντος στὴ διαφύλαξη τῆς ἀνάγκης τοῦ Εἶναι γιὰ τὰ ὄντα - μιὰ ἀνάλωση ἀπαλλαγμένη ἀπὸ κάθε καταναγκασμό, καθὼς ἔχει ἐγερθεῖ μέσα ἀπὸ τὴν ἄβυσσο τῆς ἐλευθερίας. Στὴ θυσία τελεῖται ἡ κρυφὴ εὐχαριστία, ποὺ μόνη τιμᾶ τὴν χάριν τοῦ Εἶναι· ὡς τέτοια (χάρις) ἔχει ἐναποτεθεῖ τὸ Εἶναι στὴν οὐσία τοῦ ἀνθρώπου μέσα στὴ σκέψη, ὥστε ὁ ἄνθρωπος, σχετιζόμενος μὲ τὸ Εἶναι, νὰ ἀναλαμβάνει τὴ φρούρηση τοῦ Εἶναι. […]
Ἡ θυσία εἶναι ὁ ἀποχωρισμὸς ἀπὸ τὰ ὄντα, καθ’ ὁδὸν πρὸς τὴν διαφύλαξη τῆς εὔνοιας τοῦ Εἶναι. Ἡ θυσία μπορεῖ μὲν νὰ προετοιμάζεται καὶ νὰ ἐξυπηρετεῖται ἀπὸ τὴν ἐργασία καὶ τὴν ἀπόδοση ἐν μέσῳ τῶν ὄντων, οὐδέποτε ὅμως ἐκπληρώνεται μέσῳ αὐτῶν. […] ἡ θυσία δὲν ἀνέχεται κανέναν ὑπολογισμὸ ποὺ θὰ τὴν ἀποτιμοῦσε κάθε φορὰ ὡς ὠφέλιμη ἢ περιττή, ἀνάλογα μὲ τὸ πόσο ὑψηλὲς ἢ χαμηλὲς εἶναι οἱ ἐπιδιώξεις. Τέτοιες ἀποτιμήσεις παραμορφώνουν τὴν οὐσία τῆς θυσίας. Ὁ ἐθισμὸς στὶς ἐπιδιώξεις ταράσσει τὴ διαύγεια τῆς πρόθυμης γιὰ ἀγωνία αἰδοῦς τῆς αὐτοθυσίας, ποὺ ἐπιδιώκει τὴ γειτνίαση μὲ τὸ Ἀκατάλυτο. […]


Martin Heidegger, Τὶ εἶναι μεταφυσική;, προλεγόμενα-μετάφραση-σχόλια Π.Κ. Θανασᾶς, Ἀθήνα, 72015, ἐκδ. Πατάκη

Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2017

ἀστικὴ ἠθικὴ και Εὐαγγέλιο


Τὰ γὰρ ἐν τῷ κόσμῳ πράγματά τε καὶ χρήματα κοινὰ τῶν πάντων ἐστίν
Ἅγιος Συμεὼν ὁ νέος Θεολόγος, Κατήχηση 9, 92



George Grosz
[…] Ἐδῶ βρίσκεται ἡ βαθύτατη οὐσία τῆς ἀστικῆς συνείδησης, κάθε ἀστικῆς ἠθικότητας. Δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ τονίσουμε ἐδῶ τὸν βαθμὸ στὸν ὁποῖο ἡ ἠθικότητα αὐτὴ ἔρχεται σὲ ἀντίφαση πρὸς τὶς βασικὲς ἀρχὲς τοῦ χριστιανισμοῦ, ὁ ὁποῖος, περιφρονώντας τὰ καλὰ αὐτοῦ τοῦ κόσμου (τὰ Εὐαγγέλια εἶναι ποὺ δίνουν ἔμφαση στὴν περιφρόνηση τῶν καλῶν πραγμάτων αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ἐνῶ οἱ κήρυκες τῶν Εὐαγγελίων ἀπέχουν πολὺ ἀπὸ τοῦ νὰ τὰ περιφρονοῦν), ἀπαγορεύει τὴ συγκέντρωση ἐπίγειων θησαυρῶν, ἐπειδή, ὅπως λέει, «ἐκεῖ ποὺ εἶναι ὁ θησαυρός σου ἐκεῖ θὰ εἶναι καὶ ἡ καρδιά σου»· τὰ Εὐαγγέλια εἶναι ποὺ μᾶς διατάζουν νὰ μιμηθοῦμε τὰ πουλιὰ τοῦ οὐρανοῦ, ποὺ οὔτε δουλεύουν οὔτε σπέρνουν, ἀλλὰ ζοῦν μὲ τὸν ἴδιο τρόπο.
Πάντα θαύμαζα τὴν ἐκπληκτικὴ ἱκανότητα τῶν προτεσταντῶν νὰ διαβάζουν τὰ λόγια τῶν Εὐαγγελίων μὲ τὸν δικό τους τρόπο, νὰ κάνουν τὶς δουλειές τους καὶ τὴν ἴδια στιγμὴ νὰ θεωροῦν τὸν ἑαυτό τους εἰλικρινῆ χριστιανό. Θὰ τοὺς ἀφήσουμε πάντως στὴν ἄκρη. Ἐξετάστε ὅμως προσεκτικὰ ὣς τὶς πιὸ μικρὲς λεπτομέρειες τὶς ἀστικὲς κοινωνικὲς σχέσεις, κοινωνικὲς καὶ ἰδιωτικές, τὰ λόγια καὶ τὶς πράξεις τῆς μπουρζουαζίας, ὅλων τῶν χωρῶν – καὶ θὰ βρεῖτε σὲ ὅλες τὴ βαθιὰ φυτεμένη ἁπλοϊκὴ καὶ βασικὴ πεποίθηση ὅτι ἔντιμος ἄνθρωπος, ἠθικὸς ἄνθρωπος, εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ξέρει πῶς νὰ ἀποκτᾶ, νὰ διατηρεῖ καὶ νὰ αὐξάνει τὴν ἰδιοκτησία, καὶ ὅτι ἕνας κάτοχος ἰδιοκτησίας εἶναι ὁ μόνος ποὺ ἀξίζει σεβασμό. […]


Μιχαὴλ Μπακούνιν, Φιλοσοφία, Θρησκεία, Ἠθική, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικόν, Θεσσαλονίκη 22009

Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2017

ἡ... «ἀποστασία»


[…] Ὁ Μὰρξ δὲν μποροῦσε βέβαια νὰ φανταστεῖ ὅτι τὸ καθεστὼς ποὺ ἐπρόκειτο νὰ ἐπιβληθεῖ στὸ ὄνομά του πάνω στὸ μισὸ σχεδὸν πληθυσμὸ τῆς γῆς, ἐπρόκειτο νὰ ξαναφέρει στὴ ζωὴ τὸν «ἀσιατικὸ τρόπο παραγωγῆς» συνδυάζοντάς τον μὲ τὶς πιὸ πρωτόγονες μορφὲς τῆς καπιταλιστικῆς ἐκμετάλλευσης. Ἀλλ’ ἂν δὲν μπόρεσε νὰ προβλέψει τὸ τὶ εἴδους προπαγανδιστικὴ ἀπάτη ἐπρόκειτο νὰ περιβάλει τὸ ὁλοκληρωτικὸ καθεστώς, ὁ Μὰρξ πρόλαβε τουλάχιστον νὰ δείξει ὅτι ἡ κρατικοποίηση τῶν παραγωγικῶν μέσων ὄχι μόνο δὲν σημαίνει ἀφ’ ἑαυτῆς τὴν κατάργηση τῶν τάξεων, ἀλλὰ καὶ ὅτι μπορεῖ ἐπὶ πλέον ν’ ἀποτελεῖ μιὰ ἀκραία μορφὴ ἐκμετάλλευσης τῶν ἐργαζομένων τάξεων. […]
«Ὅσο περισσότερες παραγωγικὲς δυνάμεις περνᾶν στὴν ἰδιοκτησία τοῦ κράτους, ἔλεγε ὁ Engels τὸ 1877, τόσο περισσότερο τὸ κράτος γίνεται ἕνας πραγματικὸς συλλογικὸς καπιταλιστὴς (Gesamtkapitalist) καὶ τόσο περισσότερο ἐκμεταλλεύεται τοὺς πολῖτες του. Γιατὶ οἱ ἐργαζόμενοι μένουν μισθωτοὶ προλετάριοι».
[…] πρὶν ἀπὸ τὸ 1930, γιὰ τοὺς μαρξιστὲς ὅλων τῶν ἀποχρώσεων, ἡ κρατικοποίηση τῆς ὁλότητας τῶν παραγωγικῶν μέσων ὄχι μόνο δὲν ἦταν ἀπόδειξη ἢ ἐγγύηση τοῦ σοσιαλιστικοῦ χαραχτήρα τῆς οἰκονομίας, ἀλλὰ τοὐναντίον σήμαινε μιὰ ριζικὴ ἐπιδείνωση τῶν ταξικῶν ἀνταγωνισμῶν. Ἀντίθετα, τὸ 1930, στὴν ἐποχὴ ὅπου ἡ ὁλοκληρωτικὴ κρατικοποίηση τῶν παραγωγικῶν μέσων ἔγινε πραγματικὰ ἕνα τετελεσμένο γεγονός, ὅταν ὁ Burnham ἔδειξε ὅτι τὸ γεγονὸς αὐτὸ σήμαινε τὴ μεταμόρφωση τῆς γραφειοκρατίας σὲ ἄρχουσα τάξη, μιὰ ριζικὴ ἀλλαγὴ τῆς κοινωνικῆς ὀργάνωσης, τοῦ τρόπου τῆς παραγωγῆς καὶ τῆς δυναμικῆς τῆς οἰκονομίας, οἱ «ὀρθόδοξοι» μαρξιστές, ἀπὸ τοὺς «συμπαθοῦντες» μέχρι τὸν Τρότσκι, εἶδαν μέσα στὴν ἰδέα τῆς managerial revolution μιὰ ἀπαράδεκτη «ἀποστασία»!... […]


Κώστας Παπαϊωάννου, Ὁ μαρξισμὸς σὰν ἰδεολογία, ἐκδ. Κομμούνα, Ἀθήνα 1988


Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2017

οἱ ἀναχόρταγοι

φωτογραφία Ἀντρέι Ταρκόφσκι

[…] ―Νὰ κάμῃς νόμο-τρόπο*1, λέω ᾽γώ, ν᾽ ἀγοράσῃς ἕνα σπιτότοπο ἀπάνω στὰ Κοτρώνια, ἢ στὰ Γελαδάδικα, ἢ στὸν Ἀπάνω Μαχαλᾶ, νὰ χτίσετε κανένα σπιτάκι, νὰ μὴ σᾶς πατῇ τὸ νερό.
Ἡ χήρα ἔλαβε τὸν λόγον:
―Καλὰ τὸ λές, γείτονα, μὰ κεῖνος ὁ νταβατζής*2 μας ὁ Ξυγκάκιας, τοῦ χρωστοῦμε, λέει, δὲν ξέρω πόσα γίνονται, τριακόσιες δραχμές, ὅλο τὸ διάφορο-κεφάλι*3, τὸ διάφορο-κεφάλι… κι ἂς τοῦ πληρώναμε ταχτικὰ τὸ διάφορο, μόνο δυὸ χρονιὲς δὲν τοῦ πληρώσαμε… Θὰ μᾶς ἔχῃ πάρει ἄλλα τόσα κι ἄλλα τόσα, κι ἀκόμα δῶσ᾽ του, τὸ διάφορο-κεφάλι του… κ᾽ ἐφοβέριζε νὰ μᾶς βγάλῃ ἀπὸ τὸ σπίτι, νὰ μᾶς τὸ πουλήσῃ στὴ δημοπρασία… καὶ μᾶς εἶπε τὶς προάλλες, θὰ πέσῃ, μᾶς εἶπε, τὸ σπίτι νὰ μᾶς πλακώσῃ… Νά ποὺ ἔπεσε τώρα, ἂς τὸ χαρῇ… Δὲν ἔστελνε δὰ σήμερα κανένα κλήτορα ἢ κανένα ταχτικὸ νὰ μᾶς βγάλῃ ἀπ᾽ τὸ σπίτι, μεγάλη χάρη θὰ μᾶς ἔκανε… ὅλοι μας δυὸ πῆχες τόπο θὰ χρειαστοῦμε γιὰ νὰ μᾶς θάψουν… Ἂς χορτάσουν πλιὰ οἱ ἀναχόρταγοι… […]

 Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Τὸ σπιτάκι στὸ λιβάδι, Ἅπαντα, τ. 3, κριτικὴ ἔκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1984


 τὰ ἀδύνατα δυνατὰ
⃰ ἐκεῖνος ποὺ ἀπαιτεῖ πιεστικὰ

⃰ ἀνατοκισμὸς

Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 2017

κίνημα καὶ ἐπιβολὴ

Ενάντια στον ανταγωνισμό, η αλληλεγγύη: 
Να διώξουμε από το κίνημα ό,τι αναπαράγει τον κόσμο της δύναμης και της επιβολής

ἀνακοίνωση ἀναρχοσυνδικαλιστικῆς πρωτοβουλιας ΡΟΣΙΝΑΝΤΕ

19 Νοεμβρίου 2017


Η Νατάσα Τσουκαλά, δικηγόρος που βρέθηκε για πολλά χρόνια στο πλευρό των καταπιεσμένων και των θυμάτων καταστολής, δίνει μάχη για τη ζωή της στον Ευαγγελισμό. Ακόμα κι αν την κερδίσει είναι πολύ πιθανό να μην καταφέρει να σώσει το πόδι της.
Το χτύπημα που δέχθηκε η Νατάσα Τσουκαλά δεν ήταν ένα εκδικητικό χτύπημα από αστυνομικό, δεν ήταν αποτέλεσμα ενέδρας που έστησαν ακροδεξιοί φασίστες. ‘Ηταν αποτέλεσμα μια φωτοβολίδας που έπεσε σε ευθεία βολή μέσα σε κατοικημένη περιοχή, από κάποιο μέλος από τις ομάδες αυτές που εδώ και κάποιον καιρό επιχειρούν με την ανοχή μεγάλου τμήματος του κινήματος να εκκενώσουν τον  αναρχισμό από όλο το ανθρωπιστικό, αλληλέγγυο, κοινωνικό και ελευθεριακό περιεχόμενό του.
Θα ήμασταν ανειλικρινείς αν παριστάναμε ότι πέσαμε από τα σύννεφα. Είναι αρκετά χρόνια τώρα που ομάδες που αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχικές λειτουργούν σε αντίθεση με κάθε αρχή της ελευθεριακής και της αναρχικής σκέψης:
Εκεί όπου ο αναρχισμός προτάσσει την αλληλεγγύη, αυτές προτάσσουν τον ανταγωνισμό.

Εκεί όπου ο αναρχισμός προτάσσει την κοινωνικότητα, αυτοί προτάσσουν τον ατομικισμό.

Εκεί όπου ο αναρχισμός προτάσσει την σύνθεση και τη δημιουργία, αυτοί προτάσσουν την τυφλή βία και τον μιλιταρισμό.

Εκεί που ο αναρχισμός προτάσσει την ελευθερία και τη ζωή, αυτοί προτάσσουν τον κυνισμό, τη συνωμοσία, την «αποτελεσματικότητα» και τη λατρεία της δύναμης.

Τις είδαμε να δρουν τον Σεπτέμβριο του 2014 στο Κερατσίνι, όταν κόντεψαν να σκοτώσουν την συντρόφισσα Κ.Κ., χτυπώντας την με λοστό στο κεφάλι επειδή διαφωνούσε με το σπάσιμο των… ΚΕΠ. Τις είδαμε να επιτίθενται σε εκδηλώσεις και πάρτι αντικαπιταλιστικών οργανώσεων, χτυπώντας γυναίκες, συντρόφισσες και συντρόφους για να πάρουν το ταμείο. Τις είδαμε να επιτίθενται σε συντρόφισσες και συντρόφους που έστηναν τα τραπεζάκια τους στο Πολυτεχνείο του 2015. Τις είδαμε και στο τριήμερο του Πολυτεχνείου, να αποκλείουν τις υπόλοιπες τάσεις από τον χώρο και να πετάνε πέτρες σε όποιον πλησιάζε το στρατόπεδό τους.
Τις είδαμε κυρίως, να υπερασπίζονται κατά κανόνα με υπερηφάνεια τη δράση τους την επόμενη μέρα. Όπως χθες και σήμερα, με το ναζιστικής προέλευσης και απύθμενης χυδαιότητας επιχείρημα της «παράπλευρης απώλειας» ή με την ελεεινή γκεμπελίστικη απόπειρα να παρουσιάσουν τη Νατάσα Τσουκαλά ως συνεργάτιδα της αστυνομίας.

Η εικόνα που κυκλοφόρησε από τον βαρύ τραυματισμό της Νατάσας Τσουκαλά, δεν αφήνει κανένα περιθώριο στην αμφιβολία: οι ομάδες αυτές λειτουργούν με απόλυτη αδιαφορία προς την ανθρώπινη ζωή, που είναι το μέτρο κάθε ελευθεριακής και εξεγερτικής αντίληψης, προκειμένουν να επιδοθούν σε ασκήσεις δύναμης, επιβολής, κυριαρχίας και εξουσίας. Οι ομάδες αυτές δεν αντιμάχονται το Κράτος, λειτουργούν ως ένα εν δυνάμει Κράτος που διεκδικεί την αυθαίρετη εξουσία για λογαριασμό τους.
Δεν έχει απομείνει καμία απολύτως δικαιολογία για να συνεχιστεί η ανοχή του κινήματος απέναντι σε αυτές τις ομάδες. Η πρακτική τους προσβάλει, συκοφαντεί, αδυνατίζει και ντροπιάζει το κοινωνικό και το ελευθεριακό κίνημα και κάθε αγώνα για μια κοινωνία χωρίς επιβολή. Η μοναδική τους συνεισφορά είναι η σχετικοποίηση της καταστολής, σαν αυτή που είδαμε να εκτυλίσσεται από τις αστυνομικές δυνάμεις το βράδυ της Παρασκευής, απέναντι σε διαδηλωτές που επέστρεφαν από την πορεία στη λεωφόρο Αλεξάνδρας και απέναντι στην γειτονιά των Εξαρχείων, που πέρα από τη δυσφήμιση των ΜΜΕ και των πολιτικών παπαγάλων έχει κάθε τόσο να αντιμετωπίσει και την εισβολή των ΜΑΤ εν είδει κατοχικού στρατού.
Η Αναρχοσυνδικαλιστική Πρωτοβουλία Ροσινάντε καλεί κάθε ελευθεριακή και αντικαπιταλιστική οργάνωση, κάθε άνθρωπο που παλεύει για την ελευθερία, σε συντονισμό για την αυτοάμυνα του κινήματος, τόσο απέναντι στην κρατική καταστολή που παραμένει η ίδια είτε κυβερνά η «Δεξιά» είτε κυβερνά η «Αριστερά» όσο και απέναντι σε φαινόμενα αντικοινωνικής βίας, περιφρόνησης της ανθρώπινης ζωής και απόπειρας να υποκατασταθούν οι κοινωνικές διεργασίες από έναν ατελείωτο τυφλό μιλιταρισμό.

Βρισκόμαστε στο πλάι της Νατάσας Τσουκαλά και κάθε ενός από τα εκατοντάδες θύματα της αστυνομικής βίας της Παρασκευής 17/11.

-Ενάντια στον ανταγωνισμό, η αλληλεγγύη.
-Περιφρουρούμε τις ελευθεριακές και κοινωνικές αρχές του κινήματος, από απόπειρες εκτροπής προς τη λατρεία της δύναμης και τον μιλιταρισμό.
-Οργανωνόμαστε απέναντι στη φτώχεια, την καταστολή και κάθε είδος επιβολής και κυριαρχίας.
-Παλεύουμε για την οριζόντια ελευθεριακή οργάνωση των καταπιεσμένων σε κάθε χώρο δουλειάς, κάθε αμφιθέατρο και κάθε γειτονιά.
-Για την ελευθερία του καθενός και την ισότητα όλων.

Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017

ἡ συμφορὰ τῆς ἐξουσίας

Διαμαντὴς Διαμαντόπουλος
[…] Ἀλλοίμονο! Τὶ θὰ πάθω; Πῶς θὰ διεκτραγωδήσω τὴ δημόσια καὶ κοινὴ συμφορά; Καταντήσαμε νὰ μὴν εὐδοκιμοῦμε σχεδὸν σὲ τίποτε ἄλλο, παρὰ νὰ φθείρουμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο καὶ νὰ βλάπτουμε τοὺς κατωτέρους μας… Καὶ ἂν ὑποκριθοῦμε γιὰ λίγο κάποια φαινομενικὴ εἰρήνη μεταξύ μας, οἱ ἐξουσιαστὲς αὐξάνουμε ἀκόμα περισσότερο τὴν καταπίεση τῶν φτωχῶν, ἐπιβάλλοντας βαρύτερους φόρους σὲ αὐτοὺς ποὺ ἐργάζονται χειρωνακτικά. Ποιὸς στρατιώτης ἀρκεῖται τώρα στὸν μισθό του; Ποιὸς ἄρχοντας δὲν εἶναι ἕτοιμος νὰ ἁρπάξει; Αὐτοὶ ποὺ ταΐζουν σκυλιὰ καὶ τρέφουν γουρούνια καταβροχθίζουν σὰν ἀγριογούρουνα καὶ αἱμοβόρα σκυλιὰ τὴν περιουσία τῶν ἀπροστάτευτων. Γι’ αὐτὸ ὑψώνουν οἱ φτωχοὶ τὴ φωνή τους ἐνάντια σὲ ὅλους σας· ἐνάντια σὲ σᾶς ποὺ κατέχετε τὴν ἐξουσία, σὲ σᾶς ποὺ ἀκολουθεῖτε, σὲ σᾶς ποὺ στρατεύεσθε, σὲ σᾶς ποὺ ὑπηρετεῖσθε ἀπὸ αὐτούς, γιατὶ δὲν μποροῦν νὰ ὑποφέρουν τὴν ἄσπλαχνη καὶ μισάνθρωπη συμπεριφορὰ τῶν φοροεισπρακτόρων καὶ τὴ συνεχῆ βία καὶ ἀδικία ποὺ προέρχεται ἀπὸ σᾶς ποὺ εἶστε ἰσχυρότεροί τους. […]


Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ,  Ὁμιλία 63, 9, Ὁμιλίαι ΚΒ´, ἔκδ. Σ. Οἰκονόμου, Ἀθῆναι 1861

Παρασκευή 3 Νοεμβρίου 2017

«ἡ ἐξαχτίνωση τοῦ χτήνους» ⃰



(Μιὰ πολιτικὴ διαθήκη τῆς ἐξεγερμένης Κρονστάνδης)

«…Κάνοντας τὴν ἐπανάσταση τοῦ Ὀκτωβρίου, ἡ εργατικὴ τάξη εἶχε ἐλπίσει ὅτι θὰ πετύχει τὴ χειραφέτησή της. Μὰ τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ χάσουν οἱ ἄνθρωποι τὴν προσωπικότητά τους καὶ νὰ γίνουν πιὸ σκλάβοι ἀπὸ πρῶτα.
Ἡ ἐξουσία τῆς ἀστυνομικῆς μοναρχίας πέρασε στὰ χέρια τῶν σφετεριστῶν μπολσεβίκων. Αὐτοί, ἀντὶ νὰ ἀφήσουν ἐλεύτερο τὸν λαό, τοῦ ἐπεφύλαξαν τὸν τρόμο τῶν φυλακῶν τῆς Τσεκά, ποὺ οἱ μέθοδές της εἶναι πολὺ πιὸ φρικτὲς ἀπ’ τὶς μέθοδες τῆς τσαρικῆς χωροφυλακῆς.
Ἔχοντας ἀγωνιστεῖ κι ἔχοντας ὑποφέρει χρόνια ὁλόκληρα, ὁ ἐργαζόμενος τῆς Σοβιετικῆς Ρωσίας δὲν κέρδισε γιὰ ἀντάλλαγμα τίποτ’ ἄλλο ἐξὸν ἀπὸ αὐθαίρετες διαταγές. Οἱ «κοζάκοι» τῆς Τσεκὰ τὸν τρύπησαν μὲ τὶς ξιφολόγχες τους καὶ τὸν κτύπησαν μὲ τὶς σφαῖρες τους. Ἡ μπολσεβίκικη ἐξουσία ἀντικατέστησε τὸ ἔνδοξο σύμβολο τῶν ἐργαζόμενων -τὸ σφυροδρέπανο- μὲ ἕνα ἄλλο σύμβολο: τὴν ξιφολόγχη καὶ τὸ κιγκλίδωμα τῆς φυλακῆς, πρᾶγμα ποὺ ἐπέτρεψε στὴ νέα γραφειοκρατία, στοὺς κομισάριους καὶ στοὺς μπολσεβίκους ὑπαλλήλους, νὰ ἐξασφαλίσουν γιὰ λογαριασμό τους μιὰ ἥσυχη καὶ ἄνετη ζωή.
Ὅμως, τὸ ποταπότερο καὶ τὸ ἐγκληματικότερο ἀπ’ όλα εἶναι ἡ πνευματικὴ σκλαβιά, ποὺ ἐγκαθίδρυσαν οἱ μπολσεβίκοι: ἄρχισαν νὰ καναλιζάρουν ἀκόμα καὶ τὴ σκέψη, ἀκόμα καὶ τὶς ἠθικὲς ἀξίες τῶν ἐργαζομένων, ἀναγκάζοντας τὸν καθένα νὰ σκέφτεται μόνο σύμφωνα μὲ τὶς δικές τους ἀντιλήψεις. […]
Οἱ μπολσεβίκοι χύνοντας τὸ αἷμα τῶν μαρτύρων καὶ σταθεροποιώντας ἔτσι τὴν κυριαρχία τους, ἀπαρνήθηκαν τὴ Ρωσία τῶν ἐργαζομένων, ἀπαρνήθηκαν τὴν πρώτη χώρα ποὺ σήκωσε τὴν κόκκινη σημαία τῆς χειραφέτησης τῆς ἐργασίας. Οἱ μπολσεβίκοι πνίγουν σὲ μιὰ θάλασσα αἵματος ὅλες τὶς μεγάλες καὶ ὡραῖες ὑποσχέσεις καὶ δυνατότητες τῆς προλεταριακῆς Ἐπανάστασης.
Γινόταν ὅλο καὶ πιὸ φανερό, κι εἶχε γίνει ὁλοφάνερο τώρα πιά, ὅτι οἱ μπολσεβίκοι, ἄσχετα ἀπ’ τὰ ὅσα λένε καὶ δηλώνουν, δὲν τό ’χουν σκοπό τους νὰ ὑπερασπιστοῦν τὰ δικαιώματα τῶν ἐργαζομένων. Τὰ συμφέροντα τῆς ἐργατικῆς τάξης τοὺς εἶναι ξένα. Ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ κατάκτησαν τὴν ἐξουσία, τὸ μόνο ποὺ τοὺς νοιάζει εἶναι νὰ μὴν τὴν χάσουν. Γιὰ νὰ τὴν κρατήσουν, εἶναι ἕτοιμοι νὰ καταφύγουν σὲ ὅλα τὰ μέσα: στὴ συκοφαντία, στὴ βία, στὴν ἀπάτη, στὴ δολοφονία, στὰ ἀντίποινα ἐναντίον τῶν οἰκογενειῶν τῶν ἐξεγερμένων. […]» 


Ἄρης Ἀλεξάνδρου, Ἡ ἐξέγερση τῆς Κρονστάνδης, ἐκδ. Πανοπτικόν, Θεσσαλονίκη 2015



 ⃰ ὁ τίτλος τῆς ἀνάρτησης εἶναι στίχος ἀπὸ τὴ «Νεολιθικὴ νυχτωδία στὴν Κρονστάνδη» (1987) τοῦ Νίκου Καρούζου

Παρασκευή 27 Οκτωβρίου 2017

ἀντάρτικα...


[…] Σε μιὰ μάχη ἕνας Γερμανὸς τραυματίζεται καὶ ὁ σύντροφός του ἐπιστρέφει νὰ τὸν σώσει. Εἶναι κάτω ἀπὸ τὶς κάννες τῶν ἀνταρτῶν καί, δυσκίνητος, ὅπως κουβαλάει τὸν τραυματισμένο, προσφέρει ἰδανικὸ στόχο. Ὁ νεοφερμένος στὸ βουνὸ Μανούσακας τὸν σκοπεύει καὶ ἑτοιμάζεται νὰ τὸν πυροβολήσει, ἀλλὰ ἕνας παλιὸς ἀντάρτης τὸν σταματάει:
-Ἄσ’ τους νὰ φύγουν. Ὁ τραυματίας εἶναι πρᾶγμα ἱερό. Κι ὁ σύντροφός του γύρισε νὰ τὸν πάρει ξέροντας πὼς θὰ σκοτωθεῖ μαζί του…
Ἄσ’ τους.
Καὶ τοὺς ἄφησαν.  


[…] οἱ διοικήσεις τοῦ ΕΛΑΣ στάθηκαν πολλὲς φορὲς κυματοθραύστης σὲ ἀκραῖες κομματικὲς ἀποφάσεις, ὅπως γιὰ παράδειγμα στὴν ὑπόθεση Μπουραντᾶ. Ὁ Νίκος Μπουραντᾶς εἶναι ὁ ἀρχηγὸς τοῦ Μηχανοκίνητου τῆς Ἀστυνομίας στὴν Ἀθήνα, ποὺ ἔχει περάσει ὁλοκληρωτικὰ στὶς ὑπηρεσίες τῶν Γερμανῶν κατακτητῶν καὶ ἔχει αἱματοκυλίσει τὴν πρωτεύουσα. […]
Στὸ Χλεμποτσάρι τῆς Θήβας, τόπο καταγωγῆς τοῦ Μπουραντᾶ, ἡ κομμουνιστικὴ ὀργάνωση παίρνει ἐντολὴ μὲ εἰδικὸ ἀπεσταλμένο ἀπὸ τὴν πρωτεύουσα νὰ συλλάβει τὴν οἰκογένειά του· πατέρα, μητέρα καὶ ἀδερφή. Ἡ διαταγὴ εἶναι νὰ ὁδηγηθοῦν στὸ 34ο Σύνταγμα τοῦ ΕΛΑΣ, νὰ περάσουν ἀπὸ ἀνταρτοδικεῖο καὶ νὰ ἐκτελεστοῦν.
Διοίκηση καὶ ἄντρες ἐξεγείρονται καὶ ἀρνοῦνται νὰ συμμορφωθοῦν:
-Τὶ εἶναι αὐτό; Ποῦ φτάσαμε; Στὸν πατέρα, στὴ μητέρα καὶ στὴν ἀδερφή;
Ἡ κομματικὴ διαταγὴ ἀπὸ τὴν Ἀθήνα ἐπανέρχεται ἐπίμονη· ἡ οἰκογένεια τοῦ ἐγκληματία Μπουραντᾶ πρέπει νὰ ἀφανιστεῖ γιὰ νὰ ἱκανοποιηθεῖ τὸ λαϊκὸ αἴσθημα τῶν κατοίκων τῆς πρωτεύουσας, ποὺ ὑποφέρουν ἀπὸ τὴ δράση του. […]
Καὶ πάλι ἡ διοίκηση τοῦ τοπικοῦ ΕΛΑΣ (Ρῆγος, Ὀρέστης, Βερμαῖος) ἀρνεῖται τὴν ἐκτέλεση τῆς διαταγῆς· συμπτωματικὰ φτάνει στὴν περιοχὴ ὁ γραμματέας τοῦ ΕΑΜ Χατζῆς, ἐνημερώνεται γιὰ τὸ θέμα καὶ συγχαίρει τοὺς ἑλασίτες.
-Μπράβο σας, ἀποτρέψατε μιὰ μεγάλη ζημιά.


Διονύσης Χαριτόπουλος, Ἄρης, ὁ ἀρχηγὸς τῶν ἀτάκτων, ἱστορικὴ βιογραφία, ἐκδ. Ἑλληνικὰ Γράμμματα, Ἀθήνα 2003

Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2017

αὐτοκτονικὴ πρόοδος

Φώτης Γαλανόπουλος

[…] ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ ἀνθρώπινος πολιτισμὸς φαίνονται νὰ ἀπειλοῦνται μόνον ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ἀνθρώπινο πολιτισμό. Δισεκατομμύρια χρόνια ἐξελίξεως, καὶ ἡ Γαία ἴσως ἀποδειχθεῖ ὅτι ἐλάθεψε στὸ περιούσιο ἀπὸ τὰ δημιουργήματά της -στὸν ἐγκέφαλο- καὶ στὴν οἴηση ποὺ τὸν καατέχει. […]
Τὸ συμπέρασμα ἔχει, λοιπόν, μιὰ δραματικὴ διάσταση. Γιὰ νὰ ἀπαλλαγεῖ ἡ Γῆ ἀπὸ τοὺς ἐφιάλτες της, χρειάζεται ἴσως κάτι ριζικότερο ἀπὸ τὶς βραδύτατες κινήσεις σὲ τοπικὸ ἢ παγκόσμιο ἐπίπεδο. Ἡ περιβαλλοντικὴ κρίση εἶναι, σὲ πρωτογενὲς ἐπίπεδο, κρίση τοῦ σύγχρονου πολιτισμοῦ καὶ τῶν ἀξιῶν του. Αὐτὸ ποὺ χρειάζεται, συνεπῶς, εἶναι νὰ ἀμφισβητηθεῖ ἡ ἴδια ἡ ἔννοια τῆς προόδου καὶ ἡ μονομέρεια τῆς πρακτικῆς της. Διότι ἡ πρόοδος, μέχρι τώρα, περίπου ταυτίζεται μὲ τὰ τεχνολογικὰ ἀγαθὰ καὶ τὴ βελτίωση τῶν οἰκονομικῶν παραμέτρων. Ἐλάχιστα ἀναφέρεται σὲ ποιοτικὲς παραμέτρους, στὴν ἁρμονικὴ ἰσορροπία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ περιβάλλον του, σ’ αὐτὸν καθ’ ἑαυτὸν τὸν ἐσωτερικὸ ἄνθρωπο καὶ στὴν ἀνάγκη του νὰ ὑπάρξει μὲ τοὺς ἄλλους. Ἡ τυφλὴ ἐπιδίωξη τῆς ἀνόδου τοῦ ἀτομικοῦ ἢ ἐθνικοῦ εἰσοδήματος δὲν ὁδηγεῖ πάντοτε στὴν ἄνοδο τοῦ βιοτικοῦ -μὲ τὴν ἔννοια τοῦ βίου, τῆς ζωῆς- ἐπιπέδου. Ὁδηγεῖ, συνήθως, σὲ ἕναν ἄνθρωπο χωρὶς σοφία καὶ εὐθύνη, στερημένο ἀπὸ τὴν παρηγοριὰ τῆς τέχνης καὶ τὴν ἀνάσα τοῦ διπλανοῦ, ἕρμαιο δυνάμεων ποὺ στηρίζουν τὴν ἐξουσία τους στὴν ἰσοπέδωση τὴ δική τους καὶ τῆς φύσεως. […]



Γιῶργος Γραμματικάκης, Ἡ κόμη τῆς Βερενίκης, Πανεπιστημιακὲς Ἐκδόσεις Κρήτης, Ἠράκλειο16, 1998 

Κυριακή 15 Οκτωβρίου 2017

μεταξὺ ἔγνοιας καὶ ἀμηχανίας

Γιώργος Λαναρᾶς
[…] Δὲν εἶναι δύσκολο νὰ διαπιστώσει κανεὶς ὅτι κάμποσοι ἐκκλησιαστικοὶ ἄνθρωποι νοοῦν τὴν οἰκονομία ὡς ἕνα πεδίο οὐδέτερο (ὅπως εἶναι, γιὰ παράδειγμα, μιὰ ἐποχὴ τοῦ χρόνου ἢ ἡ ὕπαρξη μιᾶς πεδιάδας), ὅπου ὁ εὐσεβὴς δύναται νὰ πράττει κατὰ τὸ σύστημα, ἀρκεῖ ὁ ἴδιος νὰ ἐκκλησιάζεται τὶς Κυριακὲς καὶ νὰ μὴν παρεκτρέπεται σεξουαλικῶς. Στὴν ὀπτικὴ αὐτή, ἐρωτήματα γιὰ τὶς ἀνθρωπολογικὲς ἐπιλογὲς ποὺ συνιστοῦν τὸ σύστημα (ἐπιλογὲς – κι ὄχι οὐδετερότητα) ποὺ τὸ συγκροτοῦν, προσπερνιοῦνται ὡς κάτι τριτεῦον. Κι ἔτσι εἶναι ἐντελῶς σύνηθες πολλοὶ ἐκκλησιαστικοὶ ἄνθρωποι νὰ παπαγαλίζουν μὲν τὴν βολικὴ φόρμουλα ὅτι ὁ Καθολικισμὸς σημαίνει φεουδαρχία, ὁ Προτεσταντισμὸς σημαίνει καπιταλισμό, ἐνῶ ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι κάτι ἄλλο…, ἀλλὰ ταυτόχρονα νὰ ἀρθρώνουν μιὰ θεολογία καὶ νὰ ἀναπαράγουν ἕναν τρόπο ζωῆς ποὺ δὲν εἶναι καθόλου κάτι ἄλλο! Καὶ δὲν μιλῶ, βέβαια, γιὰ ἀναπαραγωγὴ ἀπὸ ἀνάγκη ἢ ἀπὸ ἀδυναμία (ἡ ἀνάγκη καὶ ἡ ἀδυναμία χρειάζονται τὸν σεβασμό μας), ἀλλὰ γιὰ νηφάλια προσχώρηση. Βολικό, γάρ, νὰ θεωρητικολογεῖς κατὰ τοῦ καπιταλισμοῦ ἐπειδὴ τὸν βλέπεις ὡς ὄθνιο, δυτικὸ πολιτισμικὸ φαινόμενο, κι ὄχι ἐπειδὴ προεχόντως γεννᾶ ἀπανθρωπιά! Ἀλλὰ οἱ Πατέρες δὲν ἔκριναν τὴ Φραγκιὰ - ἔκριναν τὰ φράγκα ὅπου γῆς, καὶ τὴν ἐκμετάλλευση σὲ δύση καὶ ἀνατολή! Ὁ Μὰξ Βέμπερ καὶ ἡ σπουδαία μελέτη του γιὰ τὴ σχέση Προτεσταντισμοῦ καὶ καπιταλισμοῦ ἔχει γίνει ἡ ἀγαπημένη παραπομπὴ τῶν τρεφομένων μὲ τὰ ξυλοκέρατα τῆς παπαγαλίας, ἀλλὰ -τὸ ξαναλέω- ὁ καψερὸς ὁ Βέμπερ πολλὰ θὰ εἶχε νὰ μάθει  ἀπὸ σημερινοὺς Ὀρθοδόξους ποὺ εἶναι ἀνενδοίαστα ἐπιδέξιοι καὶ σὲ  bonus καὶ σὲ εὐχέλαια… Ἀπέναντι, ὅμως, σ’ αὐτά, οἱ Χριστιανοὶ ἐκεῖνοι (οἱ πολλοὶ κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ) ποὺ κρατοῦν ὡς ὕψιστο κριτήριο τὸ μυστήριο τοῦ ἀδελφοῦ (ἡμεδαποῦ καὶ ἀλλοδαποῦ), ποὺ διασώζουν τὴν ἀγωνία ἀπέναντι στὸν πλουτισμό, ποὺ ζοῦν τὴν ἔλλειψη ἐξασφάλισης, εἶναι οἱ ἀληθινοὶ νεωκόροι τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξωπραγματικοὶ ἐραστὲς ἰδεολογημάτων, κατὰ τοὺς νεοειδωλολάτρες τοῦ κυνισμοῦ, φυσικά!
 Τὰ παραπάνω δὲν εἶναι λόγος περὶ ἠθικῆς τελειότητας ἢ καθαρότητας. Λόγος γιὰ τὴν πολυτιμότητα τῆς ἔγνοιας καὶ τῆς ἀμηχανίας εἶναι! Ἀμηχανία γιὰ τὸ ὅτι δὲν ξέρουμε καὶ δὲν δυνάμεθα νὰ δώσουμε λύσεις χειροπιαστές· ἔγνοια, ὅμως, γιὰ νὰ μὴν ξεθωριάζει τὸ ὅραμα, τὸ ὁποῖο δίνει λόγο ὕπαρξης στὴν ἐκκλησιαστικὴ ταυτότητα: τὸ ὅραμα τῆς Βασιλείας, ὄχι ὡς σπιριτουαλισμός, ἀλλὰ ὡς ἔμπνευση καὶ κριτήριο τῶν ἐπιλογῶν μας μέσα στὴν ἱστορία. […]


Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Ἡ ρήξη μὲ τὸ μηδέν, σφηνάκια πολιτικῆς θεολογίας, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2015

Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2017

βλέμμα καὶ ἀγαθὸ

Ἠ ἀρχαία τέχνη ἀγνοοῦσε τὴν ὑποκειμενικότητα. Ἡ ἔννοια τοῦ μυστηρίου, τῆς ἐσωτερικότητας, τῆς ἀγωνίας καὶ συνακόλουθα ὁ ὁ κόσμος τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς μεταμόρφωσης παρέμεναν γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἕνας τομέας σχεδὸν ἀπαγορευμένος. Ἔτσι, οἱ ὡραιότερες μορφὲς τοῦ ἑλληνισμοῦ φαντάζουν βυθισμένες μέσα σ’ ἕναν ἀπρόσωπο κόσμο: τὰ μάτια, ταυτόχρονα ἀνοιχτὰ καὶ κλειστά, ὅπως τοῦ ζώου, τὸ ἴδιο ἀδιάφορα ἀπέναντι στὴν ἐλπίδα καὶ τὴν ἀπελπισία ὅσο καὶ ὁ σφυγμὸς ἢ ἡ τροχιὰ τῶν ἄστρων, ἀποκλείουν ἀποφασιστικὰ κάθε δυνατότητα προσωπικῆς ἔκφρασης. Εἶναι ἁλήθεια πὼς ἡ ψυχολογικὴ διάσταση ἐμφανίζεται γιὰ πρώτη φορὰ μὲ τοὺς Ρωμαίους: τὸ ἔργο αὐτὸ τῶν πρόδρομων αἰώνων συνίσταται ἀκριβῶς στὸ νὰ φέρει τὸν «ψυχικὸ» ἄνθρωπο τῶν ἑλληνο-ρωμαϊκῶν πορτραίτων στὸ κατώφλι τῆς πνευματικῆς ἐσωτερικότητας τῶν βυζαντινῶν εἰκόνων καὶ ψηφιδωτῶν. Τὰ πρόσωπα τοῦ 3ου καὶ τοῦ 4ου αἰώνα, στὸ Φαγιοὺμ ὅπως καὶ στὴν Παλμύρα, στὴν Ἑλλάδα ὅπως καὶ στὴ Ρώμη, μᾶς θέτουν ἐνώπιον μιᾶς τέχνης ἐπικεντρωμένης ὄχι πιὰ στὴν ἐξύμνηση τοῦ σώματος ἀλλὰ στὴν ἔνταση τοῦ βλέμματος. […]
Χρῆστος Παπανικολάου
Μέσα σ’ ἕνα τέτοιο σύμπαν ὅπου κάθε τὶ τὸ ὑπαρκτὸ συνιστᾶ μιὰ «Θεοφάνεια», τὸ κάθε ὂν συνιστᾶ ἕνα ἀγαθό, ἐνῶ τὸ κακὸ δὲν εἶναι παρὰ μιὰ ἐξωπραγματικὴ σκιά. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ βυζαντινὴ τέχνη ἀρνήθηκε νὰ υἱοθετήσει τὶς δαιμονικὲς στρεβλώσεις καὶ τὰ «τερατόμορφα ἀγρίμια» μὲ τὰ ὁποῖα οἱ ἀποκαλυψιακὲς ἐνοράσεις στόλισαν τὶς πύλες τῶν μητροπόλεων τοῦ Βορρά, καὶ σίγουρα δὲν εἶναι τυχαῖο τὸ ὅτι οἱ ζωγράφοι τῆς παρακμῆς, ποὺ εἰκονογράφησαν τὴν Ἀποκάλυψη, στὴ Μονὴ Διονυσίου, ἢ στὶς ἐκκλησίες τοῦ Γιαροσλάβ, δὲν βρῆκαν τίποτα καλύτερο ἀπὸ τὸ νὰ ἀντιγράψουν τὰ χαρακτικὰ τοῦ Ντύρερ, τοῦ Κράναχ καὶ τὴν εἰκονογραφημένη βίβλο τοῦ Πισκατόρ… […]



Κώστας Παπαϊωάννου, Βυζαντινὴ καὶ Ρωσικὴ ζωγραφική, Ἐναλλακτικὲς ἐκδόσεις, μτφρ. Ἑλένη Νάκου-Χριστίνα Σταματοπούλου, Ἀθήνα 2007

Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2017

ὁ «θάνατος τοῦ Θεοῦ» - νοσταλγία ἢ ἐξουσία


[…] στὸ πλαίσιο τῆς συνθήκης ποὺ ἐγκαινιάζεται μὲ τὴ διάγνωση τοῦ τέλους τοῦ ἀφηρημένου Θεοῦ, ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο ἀναλαμβάνουμε τὴ σχέση μεταξὺ τῆς περατότητάς μας καὶ τῆς ἐρωτηματικῆς δύναμης τοῦ ἀπείρου διαμορφώνει τὸν ὀντολογικό μας ὁρίζοντα καὶ τὴν ἴδια τὴν τροπή -θετικὴ ἢ ἀρνητική- τῆς ἐνδεχόμενης σύνδεσής μας μὲ ἕνα νέο θεϊκό. Τὸ τελευταῖο -ἀνοιχτό, ἄμεσο, αἰνιγματικό- θὰ μᾶς ἀποταθεῖ ἢ θὰ ἀποχωρήσει, ἀνάλογα μὲ τὸ κατὰ πόσο ἡ στάση μας ἀπέναντι στὸ τέλος τοῦ (κατευθυντικοῦ, ἐξωτερικὰ ὑπερβατικοῦ) Θεοῦ θὰ προσλάβει θετικὸ ἢ μηδενιστικὸ χαρακτήρα. Ἡ στάση μας αὐτὴ καθεαυτὴ ἀλλὰ καὶ τὸ περιεχόμενό της ἀνάγονται σὲ πρωταγωνιστικοὺς παράγοντες τῆς συνθήκης ποὺ ἐγκαθιδρύεται μὲ βάση τὴ λογικὴ τοῦ «θανάτου τοῦ Θεοῦ». […]
Doris Salcedo, Shibboleth
Ἔχοντας ἀκυρώσει τὴν προοπτικὴ τῆς κίνησής μας πρὸς τὸ χῶρο μιᾶς ὑπερπερατῆς πραγματικότητας, (παρα-)βιάζουμε τὴ σχέση μας μὲ τὸ μεταφυσικό μας ἑαυτὸ καί, κατὰ μία ἔννοια, σφετεριζόμαστε τὴ λειτουργία τοῦ ἀπείρου ὡς ἄσκηση γιὰ τὴν παραγωγὴ ἀπεριοριστίας. Μὲ ἄλλα λόγια, οἰκειοποιούμαστε -ὑβριστικά, θὰ ἔλεγε κανείς- τὰ γνωρίσματα τῆς ὑπεροχῆς τῆς ἀπειρότητας, καθὼς ἡ δύναμη τῆς τελευταίας ἀνοίγεται πρὸς ἐμᾶς, στὸ πλαίσιο τοῦ καθεστῶτος ἐκκρεμότητας ποὺ προκαλεῖται ἀπὸ τὸ τέλος τοῦ ἀφηρημένου Θεοῦ. Ἡ πράξη τῆς αὐθυπέρβασής μας δὲ συναρτᾶται μὲ τὴ διερευνητικὴ τάση μας πρὸς ἕνα ἀνώνυμο Ἄλλο ποὺ νὰ μᾶς ξεπερνᾶ μὰ καὶ νὰ μᾶς ἀφορᾶ, πρὸς ἕνα νέο, προσωπικὸ θεϊκό, ἀλλὰ ἀνάγεται σὲ ἀπόπειρα βίαιης ἰδιοποίησης τῆς ἰσχύος τοῦ ἀπείρου. Ἐπιχειροῦμε νὰ προσβάλουμε τοῦτο ἐδῶ, ἐφόσον ἐπιδιώκουμε νὰ ἀρθεῖ πρὸς ὄφελός μας ἡ ἀμοιβαιότητα τῆς σχέσης μας μὲ τὸ ὑπερέχον, μυστηριακὸ μέγεθός του. Ἔτσι μέσα στὴν τελευταία, ἡ βούλησή μας ἐκτρέπεται σὲ θέληση γιὰ ἀποκλειστικότητα, γιὰ ἀκραία ἐπιβολή. Στὴν ἐν λόγῳ προβληματικὴ ἐκδοχή του τὸ μεγαλεῖο, ἐκφράζοντας τὴν ποιότητα αὐτῆς τῆς θέλησης, ἔχοντας ἀποστραφεῖ τὸ νοσταλγικό του ὁρίζοντα, εἶναι ἀδιέξοδα ἐξουσιαστικό. […]


 Παναγιώτης Δόικος, Ὁ «θάνατος τοῦ Θεοῦ» καὶ ὁ μεταφυσικὸς ἄνθρωπος, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθήνα 2008 

Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου 2017

ἡ ἐλευθερία τῆς πνευματικότητας



[…] Γνωρίζουμε ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἀκόμη καὶ στὴ φυλακὴ μπορεῖ νὰ εἶναι ἐλεύθεροι. Θὰ πρέπει ἐπίσης νὰ μὴν συνδέει κάποιος τὴν ἐλευθερία μὲ τὴν πρόοδο, αὐτὸ ποτὲ δὲν πρέπει νὰ γίνεται. Ἀπὸ τὴν ἀπαρχὴ τῆς ἀνθρώπινης συνείδησης καὶ τῆς ἀτομικότητας, ὁ ἄνθρωπος μποροῦσε νὰ εἶναι ἐλεύθερος ἢ ἀνελεύθερος – μὲ τὴν ἐσωτερικὴ ἔννοια. Γι’ αὐτό, ὅταν μιλᾶμε γιὰ ἐλευθερία δὲν πρέπει νὰ συγχέουμε τὸ θέμα τῶν δικαιωμάτων καὶ τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἐσωτερικῆς, πνευματικῆς ἐλευθερίας.
Ἐδῶ δὲν καταλαβαίνουν τίποτα ἀπὸ ὅσα λέω γιὰ ἀυτὸ τὸ θέμα. Ὄχι πολὺ καιρὸ πρὶν ἤμουν σὲ μιὰ τέτοια συνάντηση καὶ στὴ συνέχεια ἔγραψαν στὶς ἐφημερίδες: Εἶναι πολὺ περίεργο τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Ταρκόφσκι μιλάει περὶ πνευματικότητας. Φυσικὰ -γι’ αὐτοὺς εἶναι παράξενο, ἁπλὰ δὲν ἔχουν ἰδέα, δὲν καταλαβαίνουν τὶ λέω. Δὲν μποροῦν νὰ κατανοήσουν ὅτι μιλάω γιὰ τὴν πνευματικότητα μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ὁ ἄνθρωπος θὰ ἔπερεπε νὰ ξέρει γιατὶ ζεῖ, ὀφείλει νὰ σκέφτεται τὸ νόημα τῆς ζωῆς του. Ἐκεῖνος ποὺ ἀρχίζει νὰ τὰ σκέφτεται αὐτά, ὑπὸ μία ἔννοια φωτίζεται μὲ κάποιο πνευματικὸ φῶς, αὐτὴ ἡ διερώτηση δὲν πρόκειται νὰ ξεχαστεῖ ξανά, νὰ πεταχτεῖ μακριά, ἔχει ξεκινήσει μιὰ πορεία. Ἀντιθέτως, ἂν ποτὲ δὲν διερωτηθεῖ περὶ αὐτῶν, στερεῖται πνευματικότητας, ζεῖ πραγματιστικά, ὅπως ἕνα ζῶο. Καὶ ποτὲ δὲν πρόκειται νὰ καταλάβει τίποτα. Δὲν καταλαβαίνουν τίποτα ἀπὸ αὐτά. Καὶ ὅταν κάποιος δημοσιογράφος τὰ γράφει –σοκάρομαι. Σίγουρα σκέφτεται: ἀφοῦ ἀναφέρεται στὴν πνευματικότητα, αὐτὸ εἶναι σίγουρα κάτι ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, περίπου μὲ ἕναν κληρικαλισμό. Γι’ αὐτὸν δὲν ὑπάρχουν ὁλωσδιόλου ἐρωτήματα γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ ἢ μιᾶς ἠθικῆς προσπάθειας ποὺ θὰ πρέπει νὰ ἐπιχειρήσει ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς του. […]

Ἀντρέι Ἀρσένιεβιτς Ταρκόφσκι, Ὁ ποιητὴς ὅμοιος Θεοῦ, Ἡ τελευταία μεγάλη συνέντευξη, εἰσαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Κωνσταντίνος Μπλάθρας, ἐκδ. Μανιφέστο, 2016



Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου 2017

μπροστὰ στοὺς ἐφήβους

Jacob Taanman, Ὅταν ὁ δάσκαλος γυρίζει τὴν πλάτη

[…] Ὁ ρόλος ἑνὸς παιδαγωγοῦ χριστιανοῦ στὴ δημόσια ἐκπαίδευση, εἶναι ἀκριβῶς τὸ νὰ βοηθᾶ λιγάκι τοὺς ἐφήβους, μὲ τοὺς ὁποίους ἀσχολεῖται, νὰ φτάσουν ἢ νὰ διαισθανθοῦν αὐτὴ τὴν «ἐμβάθυνση μέσα στὴν ὕπαρξη». Δηλαδή, νὰ σπείρει τὴν ἀνησυχία, νὰ ὑποκινήσει ἐσωτερικὲς συγκρούσεις, νὰ καταστρέψη τὶς εἰκόνες τῆς οἰκουμένης, ποὺ εἶναι ἀδιαφανεῖς καὶ πεζές, ν’ ἀσκήση μιὰ παθιασμένη κριτικὴ (διδάσκω Ἱστορία), μιὰ παθιασμένη Ἱστορία, παρουσιάζοντας κατὰ κάποιο τρόπο ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ τὶς μεγάλες ἀνθρώπινες αἱρέσεις, δείχνοντας τὸ σοβαρὸ αὐτῶν τῶν αἱρέσεων. Σκέφτομαι, παραδείγματος χάρη, γιὰ μιὰ σειρὰ μαθημάτων πάνω στὴν ἱστορία τοῦ ΧΙΧου αἰώνα ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ φτάση στὸν κολοφώνα -κάθε φορὰ ἀπὸ τὰ «ἔσω»- σὲ μιὰ τριπλὴ ἔκθεση πάνω στὸν Marx, πάνω στὸν Niëtzsche καὶ πάνω στὸν Dostoyevsky. Ν’ ἁρπάξη ἔτσι κανεὶς τὸν ἔφηβο ἀπὸ μιὰ ὡρισμένη ὑπνοβασία τοῦ πολιτισμοῦ τῆς εὐτυχίας καὶ ἴσως, ἂν εἶναι χριστιανός, ἀπὸ τὴν ὑπνοβασία ἑνὸς κάποιου χριστιανισμοῦ -ποὺ εἶναι ἐδῶθε τοῦ ἀθεϊσμοῦ ἐνῶ θὰ ἔπρεπε νὰ βρίσκεται ἐκεῖθε- καὶ νὰ τοῦ κάνη ν’ ἀνακαλύψη, νὰ διαισθανθῆ, ἐν πάσῃ περιπτώσει, καὶ τὸ βάθος τῆς ὕπαρξης, καὶ τὴν αὐθεντικότητα τοῦ ἄλλου, γιατὶ αὐτὸ ποὺ ἔχουμε, τὸ πιὸ πολύτιμο, νὰ διδάξουμε, εἶναι τὸ νόημα τοῦ διαλόγου, πέρα ἀπὸ τὶς ἐφηβικὲς ἁπλοϊκότητες. Καὶ τοῦτο μὲ μιὰ στάση μαιευτικῆς, μὲ μιὰν ἄσκηση χιούμορ, γιὰ ν’ ἀποφύγουμε νὰ γοητεύσουμε αὐτοὺς τοὺς νέους, νὰ τοὺς προσηλώσουμε πάνω στὴν ἴδια μας προσωπικότητα, γιὰ νὰ μποῦν στὸ δρόμο μόνοι τους, μὲ τὴν ἐπιθυμία τῆς βαθειᾶς ζωῆς καὶ τὴν ἀπαίτηση μιᾶς ἀλήθειας ποὺ ἀποδίδει κάθε πραγματικότητα, κάθε ζωή, ποὺ δὲ σακατεύει, ἀλλ’ ἐκπληρώνει. Τὸ νόημα τοῦ διαλόγου, τὸ νόημα τοῦ ἄλλου, τὸ νόημα τοῦ περίπλοκου καὶ τῆς συνάντησης, ὅταν συχνάζη κανεὶς σὲ δρόμους μικρῆς κίνησης, ἰδοῦ τὶ θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι μιὰ μαρτυρία διακριτικὴ ἀλλ’ ἀποτελεσματικὴ τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης καὶ τοῦ τριαδικοῦ μυστηρίου. […]    


Ὀλιβιὲ Κλεμάν, Παρατηρήσεις ἑνὸς λαϊκοῦ πάνω στὴ μαρτυρία τῆς πίστης, Χριστιανικὸν Συμπόσιον, ἐτήσια ἔκδοσις χριστιανικοῦ στοχασμοῦ καὶ τέχνης, ἀπόδοση Λουκίας Ἰ. Μεταξᾶ, βιβλιοπωλεῖον τῆς Ἐστίας, 1970 

Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου 2017

Νίκος Καροῦζος - ἀντιθετικῶς διασταυρούμενος



«…τοῦ Τρότσκυ τὴ διαρκῆ ἐπανάσταση
τὴ γκρέμισα στοῦ Ἰησοῦ τὴ συγγνώμη.»
(Στιχάκια τοῦ γέροντα Βενέδικτου τὴ νύχτα)



Παρασκευή 25 Αυγούστου 2017

Μ. Μπακούνιν καὶ ρωγμὲς τῆς πίστης


«Ἀνάμεσα στὸν Μὰρξ καὶ στὸν Ματσίνι ὑπῆρχε πάντα μία τεράστια διαφορὰ κι αὐτὸ ὁπωσδήποτε εἶναι πρὸς τιμήν τοῦ Ματσίνι. Ὁ Ματσίνι ὑπῆρξε ἕνας φανερὰ εἰλικρινὴς καί φλογερὸς πιστός. Λάτρευε τὸν Θεό του, στὸν ὁποῖο ἀφιέρωσε ὅ,τι σκεπτόταν, αἰσθανόταν ἤ ἔκανε. Σέ σχέση μὲ τὸν προσωπικό του τρόπο ζωῆς, ἦταν ὁ πιὸ ἁπλὸς ἄνθρωπος, ὁ πιὸ μετριοπαθής, ὁ πιὸ ἀνιδιοτελής. Ἀλλὰ γινόταν ἄκαμπτος, ὀργισμένος, ὅταν κάποιος πρόσβαλε τὸ Θεό του. Ὁ κύριος Μὰρξ δὲν πιστεύει στὸ Θεό, ἀλλὰ πιστεύει βαθειὰ στὸν ἑαυτό του. Ἡ καρδιά του εἶναι γεμάτη ὄχι μὲ ἀγάπη ἀλλὰ μὲ μνησικακία … Ὁ Ματσίνι ἤθελε νὰ ἐπιβάλλει στὴν ἀνθρωπότητα τὸν θεϊκὸ παραλογισμό· ὁ κύριος Μάρξ προσπαθεῖ νὰ ἐπιβάλλει τὸν ἑαυτό του. Προσωπικὰ δὲν πιστεύω σὲ κανένα, ἀλλὰ ἂν ἤμουν ἀναγκασμένος νὰ διαλέξω, θὰ προτιμοῦσα τὸ Θεὸ τοῦ Ματσίνι»

Μ. Μπακούνιν, Ἡ παρισινὴ κομμούνα καί ἡ ἰδέα τοῦ κράτους, σσ. 74-75.


«ὁ Χριστιανισμὸς εἶχε ἐπίσης μεγάλους ἀνθρώπους, ἁγίους ἀνθρώπους, ποὺ πραγματικὰ ἐφάρμοσαν ἢ ποὺ τουλάχιστον προσπάθησαν μὲ πάθος νὰ ἐφαρμόσουν αὐτὰ ποὺ κήρυσσαν καὶ ποὺ οἱ καρδιές τους, ξεχειλίζοντας ἀπὸ ἀγάπη, δὲν ἔκρυβαν παρὰ μόνον περιφρόνηση γιὰ τὶς ἡδονὲς καὶ τ’ ἀγαθὰ τοῦ κόσμου»

Μ. Μπακούνιν, Θεός καί Κράτος, σ. 52. 


«Πρέπει νὰ δράσουμε ὄχι μόνο πολιτικὰ ἀλλὰ καὶ θρησκευτικὰ μέσα στὴν πολιτική μας. Αὐτὸ σημαίνει νὰ ἔχουμε σὰν θρησκεία μας τὴν ἐλευθερία, ποὺ ἡ μόνη αὐθεντικὴ ἔκφρασή της εἶναι ἡ δικαιοσύνη καί ἡ ἀγάπη. Ναί, γιὰ μᾶς –ποὺ θεωρούμαστε ἐχθροὶ τῆς χριστιανικῆς θρησκείας- καὶ μόνο σὲ μᾶς μένει αὐτὸ τὸ ἔργο ποὺ τὸ θεωροῦμε ὕψιστο χρέος: νὰ ἀσκοῦμε οὐσιαστικὰ τὴν ἀγάπη ἀκόμα καὶ στὶς πιὸ λυσσαλέες μάχες μας, αὐτὴν τὴν ἀγάπη ποὺ εἶναι ἡ ὕψιστη ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀληθινὴ ἀρχὴ τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανισμοῦ».

Μ. Μπακούνιν, Ἡ ἀντίδραση στήν Γερμανία, σσ. 18-19.


πηγή: Δημήτρης Μπαλτᾶς, Ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Μιχαὴλ Μπακούνιν, http://antifono.gr

Δευτέρα 14 Αυγούστου 2017

ἀπὸ τὴν ἑτερονομία στὴν αὐτονομία...μιὰ φύση δρόμος

Εl Greco
Στὸν ἐκκλησιαστικὸ βίο ἡ Κοίμηση τῆς Παναγίας γίνεται πανηγύρι πασχαλινό. Ἡ ἀντίφαση νὰ ἐορτάζεται μὲ χαρὰ ὁ θάνατος τῆς μητέρας τοῦ Χριστοῦ θεμελιώνεται σὲ ἕνα δυναμικὸ γεγονός, τὸ ὁποῖο συνήθως λησμονεῖται λόγῳ τῆς ὑπόμνησης ὅτι ἡ Θεοτόκος τὴν τρίτη ἡμέρα ἀπὸ τὴν ταφή της μετέστη-ἀναστήθηκε. Αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ ἐπισήμανση ὅμως ἀφήνει ἀδικαιολόγητη ὑπαρξιακὰ τὴν ἀνάσταση τῆς Παναγίας, μὲ κίνδυνο ἡ νοηματοδότηση τῆς ζωῆς νὰ μένει θαμπωμένη ἀπὸ τὸ «κύρος» ἑνὸς ὑπερφυσικοῦ στιγμιότυπου τοῦ παρελθόντος. Ἐπ’ αὐτοῦ δὲ ἔχουν προκύψει δύο ἀναγνώσεις.
Κατὰ τὴν πρώτη ἀπὸ αὐτές, ἡ ἀποδοχὴ τοῦ Θείου θελήματος ἀπὸ τὴν Παναγία φανερώνει μόνο ἀπώλεια τῆς ἀτομικῆς βούλησης ἐνώπιον ἑνὸς ὑπερκείμενου ὄντος. Ἡ ἀναντίλεκτη ἰσχὺς τοῦ ὑπερβατικοῦ δὲν ἀφήνει περιθώρια ἐλεύθερης ἀνάπτυξης τοῦ ἀτόμου. Ὁ καταναγκασμὸς αὐτὸς γίνεται τὸ δομικὸ ἀρχέτυπο ἑνὸς τρόπου ὑποταγῆς καὶ ἐνοχῆς. Ἔτσι ἱδρύεται ἡ ψευδαισθητικὴ ἑτερονομία, ἡ ὁποία παράγει τὴν ὑπαρξιακὴ καὶ θεσμικὴ ὑποδούλωση ἀτόμου καὶ κοινωνίας. Στοὺς ἀντίποδες βρίσκεται τὸ πρόταγμα τῆς αὐτονομίας ὅπου ἄτομο καὶ κοινωνία ἔχοντας ἀποτινάξει τὴ θεμελιώδη χειραγώγηση τῆς «μεταφυσικῆς» ἀναφορᾶς, πορεύονται στὴν ὁδὸ τῆς αὐτοπραγμάτωσης. Ἔτσι ἑρμηνεύει ὁ βαθύνους Κ. Καστοριάδης τὸ γεγονὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ: «Ἡ ἔλλειψη βούλησης ἐξαγιάζεται στὸ χριστιανισμὸ κατὰ τὸν Εὐαγγελισμό, ὅταν ἄβουλη ἡ Μαριὰμ ἀκούει καὶ δέχεται μοιρολατρικὰ αὐτά, ποὺ τῆς ἀνακοινώνει ὁ Γαβριήλ, ψελλίζοντας: "Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα σου" (Λουκ.1,38)». (Ἡ ἑλληνικὴ ἰδιαιτερότητα, τόμος Α΄, ἐκδ. Κριτική, Ἀθήνα, 2007). Ἰδωμένη στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἡ στιχομυθία Παναγίας καὶ Ἀρχαγγέλου ἀποτελεῖ καταστατικὴ συνθήκη ἐκείνου τοῦ πολιτισμοῦ, ποὺ τρέφεται ἀπὸ τὴ φοβικὴ ὑπακοὴ ὑπηκόων τοῦ ἐπέκεινα.
Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἄλλη ἀνάγνωση. Αὐτὴ ποὺ ψηλαφεῖ στὴν κατάφαση τῆς νεαρῆς Μαρίας ὄχι τὴν καταναγκαστικὴ συμμόρφωση ἀλλὰ τὴν καταξίωση τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ἀναγγελία τοῦ Θεοῦ ὑπονοεῖ τὴν ἐρωτηματικὴ ἀγάπη Του. Εἶναι ἐρωτηματική, ὄχι μόνο γιατὶ ἡ Μαρία θὰ μποροῦσε νὰ τὴν ἀρνηθεῖ· ἀλλὰ καὶ γιατὶ ἡ βλάστηση ἐκ τοῦ μηδενὸς τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου πραγματοποιήθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ-Λόγο ὡς ἕνας διαρκῶς ἀνοικτὸς διά-λογος, ὡς ἐρώτημα. Ἡ ἀποδοχὴ απὸ μέρους τῆς Θεοτόκου λοιπὸν σημαίνει τὸν ἐλεύθερο συντονισμὸ τοῦ βίου μὲ τὸ ἀγαπητικὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἀβίαστο ἄνοιγμα τῆς Παναγίας στὸ Θείο θέλημα, ἀπὸ τὸ ἐρωτικὸ ξεχείλισμα τοῦ ὁποίου ἔλαβε τὴν ὕπαρξη ἡ κτιστὴ φύση, δὲν παραδίδει τὴν ἐλευθερία ἀλλὰ τὴν μεταλαμβάνει. Ἡ Θεοτόκος δὲν παραχωρεῖ ἀλλὰ ἐμπεδώνει, πλουτίζει τὴν ἐλευθερία ριζώνοντάς την καὶ πάλι ἐκεῖ ἀπὸ ὅπου ἐκτροχιάστηκε. Ἡ ἀστοχία αὐτὴ συντελέστηκε ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀποφάσισε ὅτι ἡ βούλησή του δὲν συνιστᾶ κίνηση συνάντησης ἀλλὰ κατάκτησης.
Ἡ παραίτηση-κένωση τῆς Μαρίας ἀπὸ τὸ ἐγωικὸ θέλημα φιλοτεχνεῖ τὸν τόπο ὅπου δεξιώνεται τὸν Ἕτερο. Ἔτσι αὐτονομεῖται ἀπὸ τὴ ροπὴ τῆς ἐπιβολῆς καὶ τοῦ φόβου καὶ ὁ Ἄλλος γίνεται ζωή της. Συνεπῶς, ἑτεροκαθορισμὸς εἶναι ἡ πραγμάτωση μακρὰν τοῦ ἑτέρου. Ἑτερονομία παράγεται ὅταν τὸ γεγονὸς τῆς ζωῆς δομεῖται στὴν ἀπόσταση ἀπὸ τὸν ἄλλον· ὅταν καθορίζομαι ἀπὸ κάτι ποὺ ἵσταται μακριά μου, ἄγνωστο καὶ γι’ αὐτὸ γιὰ πάντα ξένο. Στὴ μοναξιὰ αὐτὴ μόνο εἴδωλα καὶ φαντάσματα μποροῦν νὰ παραχθοῦν, ἀπολύτως ἱκανὰ νὰ ψευδομαρτυροῦν, νὰ ρυπαίνουν τὴ γνώμη (τὸ ἀτομικὸ θέλημα) μὲ εἰκασίες ποὺ τροφοδοτεῖ ἡ απόσταση. Διότι στὴ μακρινὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸν ἄλλον, ὁ ὁποῖος παρ’ ὅλο ποὺ μετέχει στὴν ἴδια φύση μὲ ἐμένα, ὅμως δὲν τὴν ἀνοίγει, δὲν τὴν κοινωνεῖ ἀλλὰ τὴν ἰδιοποιεῖται, ἐμφιλοχωροῦν τὰ τεχνητὰ προϊόντα τοῦ νόμου, γιατὶ ὅ,τι δὲν μπορεῖ νὰ ζήσει ἡ καρδιὰ τὸ κάνει διάταγμα. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ πρώτη ὕλη τῆς ἑτερονομίας – τὸ περίκλειστο ἐγωικὸ φρούριο ἀπὸ τὸ ὁποῖο εἶναι ἀδύνατη ἡ θέα ἀπέναντι.
Τὸ κάθε ἀτομικὸ φρόνημα χαρακώνει τὴν κοινὴ φύση. Οἱ δὲ χαρακιὲς τοῦ ἀγοραφοβικοῦ γνωμικοῦ θελήματος δὲν ἀργοῦν νὰ μεταβληθοῦν σὲ ὀρύγματα, ἀπὸ ὅπου κρυμμένοι οἱ ἕτεροι πυροβολοῦν ἀλλήλους.
Τὴν ἀσυναίσθητη ἀντίφαση νὰ λογίζεται αὐτονομία ἡ κατεξοχὴν ὑποδούλωση στὸν ἀκοινώνητο ἑαυτό, ἀναποδογύρισε ἐπαναστατικὰ ἡ Θεοτόκος: ἀπὸ τὸ εἶναι της ἀνέτειλε ἡ ὄντως ἐλευθερία, ὅταν ὑπέταξε τὰ γνωμικά της φαντάσματα σὲ μία λησμονημένη πρόταση: νὰ ἐπαναπατρισθεῖ ἡ βούληση στὴ φύση ἀπὸ τὴν ὁποία καὶ πηγάζει. Αὐτὸ σημαίνει αὐτονομία: Νὰ ἀγκαλιάζω στὴν πατρίδα τῆς κοινῆς φύσης ὅλους τοὺς γνωμικοὺς μετανάστες μὲ πρῶτο τὸν ἴδιο μου τὸν ἑαυτό.
Ἡ Παναγία λοιπὸν γκρέμιζε μὲ πείσμα τὰ τείχη ποὺ ἐμπόδιζαν τὴ θέα, ὥσπου ἡ ἐλευθερία τοῦ «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου» τὰ ξεθεμελίωσε ὁλοκληρωτικά. Μόνο σὲ αὐτὴ τὴν ἀνοιχτοσιὰ μποροῦσε νὰ συλληφθεῖ ὁ Ἀχώρητος. Αὐτὴ τὴν καθολικότητα χαρίζει ἡ ἐπαναγείωση στὴ φύση, σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ὑπερπτήσεις τῆς ἀτομικῆς βούλησης πάνω ἀπὸ αὐτή. Ἡ Μαρία ὑπῆρξε ὁ πρῶτος καὶ κατεξοχὴν αὐτόνομος ἄνθρωπος. Κανένας νόμος, καμία συνθήκη, καμία προδιαγραφή, καμία ἀρχὴ δὲν ὅρισε τὸν βίο της, ἀφοῦ βρέθηκε ὁ θεληματικὸς χῶρος στὴν ὕπαρξή της γιὰ νὰ συν-χωρέσει ὁ Ἀχώρητος.  
Ἡ τέχνη τοῦ φυσικοῦ θελήματος νὰ ἐξαχρειώνει τὸν θάνατο (ὄχι τὴ ζωὴ) σὲ κοίμηση εἶναι ἡ μόνη αὐτονομία.      



Ἀνδρέας Γ. Βιτούλας

Παρασκευή 4 Αυγούστου 2017

αὐτονομία: μεταξὺ ἐλευθερίας καὶ ἑτερονομίας

Τάκης Μάρθας
[…] Ἡ σχέση μὲ τὸ ὑπερβατικὸ δὲν ἐκφράζεται μὲ τοὺς ὅρους μιᾶς «ἑτερονομίας» τοῦ Kant, γιατὶ ἀκριβῶς δὲν ὑπάρχει κανένα ἕτερο μέσα στὴ «θεονομία». Νὰ ἐξαρτᾶται κανεὶς ἀπὸ τὸ Θεό, σημαίνει νὰ λαβαίνη τὴν ἀποκάλυψη τῆς ἐσωτερικότητάς του, νὰ συνειδητοποιῆ ὅτι μέσα του κατοικεῖ ὁ Λόγος: «Δὲ σᾶς ὀνομάζω πιὰ ὑπηρέτες, σᾶς ὀνομάζω φίλους».
Ἀντίθετα, κάθε αὐτονομία «περικλείνει» τὸν ἄνθρωπο ποὺ κλείνεται στὸν ἑαυτό του. Μέσα στὴν ἄσκηση, ὁ ἅγιος Ἀντώνιος ὁρίζει ἀκριβῶς τὶς τρεῖς θελήσεις ποὺ ἀναπαρίστανται μέσα στὸν ἄνθρωπο: ἐκείνη τοῦ Θεοῦ, σωτήρια καὶ ἐνεργοῦσα ἐσωτερικὰ ποὺ εἶναι ἡ θεονομία στὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος συγκατατίθεται ἐλεύθερα μὲ τέλεια συνεργία, κάνοντάς τη δική του. Ἐκείνη τοῦ ἀνθρώπου πού, χωρὶς νὰ εἶναι πλασμένη ἁμαρτωλή, εἶναι ἄστατη καὶ προβληματική, καὶ ἐκφράζεται ὡς αὐτονομία· καὶ τέλος, ἡ δαιμονικὴ θέληση, ξένη ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ποὺ εἶναι ἡ ἑτερονομία.
Ἂν ἡ ἐλευθερία δὲν εἶναι παρὰ μιὰ καθαρὴ ὑποταγὴ στὴ θεία ἐνέργεια καὶ καταλήγει στὸ νὰ τὴν ἀναπαράγη, νὰ τὴν ἀντιγράφη, στὴν περίπτωση αὐτή, τὸ νὰ εἶναι κανεὶς ἐλευθερωμένος κατ’ εἰκόνα τῆς θείας ἐλευθερίας, δὲ σημαίνει πιὰ τίποτε. Λοιπόν, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος, «ὁ ἄνθρωπος γεννήθηκε κατὰ τὴ θέλησή του ἀπὸ τὸ Πνεῦμα καὶ μποροῦσε νὰ κινηθῆ αὐτὸς ὁ ἴδιος», ἐξ ἰδίων. Πάνω ἀπὸ τὴν ἠθικὴ τῶν δούλων καὶ τῶν μισθοφόρων, τὸ Εὐαγγέλιο θέτει τὴν ἠθικὴ τῶν φίλων τοῦ Θεοῦ.
Τὸ χριστολογικὸ δόγμα τῆς ἑνότητας τῶν δυὸ φύσεων τοῦ Χριστοῦ προσδιορίζεται στὸ δόγμα τῆς ἑνότητας τῶν δυὸ βουλήσεων καὶ ἀπαιτεῖ σὰ συμπέρασμά του, τὴν ἑνότητα τῶν δυὸ ἐλευθεριῶν. Πρέπει νὰ ἀποφύγη κανεὶς κάθε σύγχυση μεταξὺ τοῦ ψυχολογικοῦ ὅρου τῆς βούλησης καὶ τοῦ μεταφυσικοῦ ὅρου τῆς ἐλευθερίας. […]


Πὼλ Εὐδοκίμωφ, Ἡ ἐλευθερία, περ. Χριστιανικὸν Συμπόσιον, ἐτήσια ἔκδοσις χριστιανικοῦ στοχασμοῦ καὶ τέχνης, βιβλιοπωλεῖον τῆς Ἐστίας, ἀπόδοση Λουκίας Ἰ. Μεταξᾶ, 1970 

Παρασκευή 28 Ιουλίου 2017

ὑποβιβασμὸς στὴν ἐθνότητα

[…] Πρέπει νὰ ἔχουμε τὴ συνείδηση τοῦ Χριστοῦ, ποὺ φέρει μέσα Του ὁλόκληρο τὸν κόσμο· σ’ αὐτὸ ἔγκειται ἡ καθολικότητα τῆς ἀνθρωπίνης ὑποστάσεως. Ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ «οὐ δέδεται», δὲν ἔχει ὅρια.
Ἄν, ὅπως ὁμολογοῦμε στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως, ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Θεός, ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου, ὁ Δημιουργὸς τοῦ σύμπαντος -«δι’ Οὗ τὰ πάντα ἐγένετο»-, πῶς μποροῦμε νὰ συμβιβάσουμε αὐτὴ τὴ θεωρία μας μὲ τὴν ἰδέα τῆς ἐθνικότητας, τοῦ τόπου, τῆς ἐποχῆς…;
Δὲ γνωρίζω Χριστὸ Ἕλληνα, Ρῶσο, Ἄγγλο, Ἄραβα… Ὁ Χριστὸς εἶναι γιὰ μένα τὸ πᾶν, τὸ ὑπερκόσμιο Εἶναι.
Στὴ Γραφὴ ἀναφέρεται συχνὰ ὅτι ὁ Χριστὸς πέθανε γιὰ ὅλο τὸν κόσμο, γιὰ τὶς ἁμαρτίες ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Μόλις περιορίσουμε τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, μόλις τὸ κατεβάσουμε στὸ ἐπίπεδο τῶν ἐθνοτήτων, χάνουμε τὸ πᾶν καὶ βυθιζόμαστε στὸ σκοτάδι. Τότε ἀνοίγει ὁ δρόμος πρὸς τὸ μίσος ἀνάμεσα στὰ ἔθνη, πρὸς τὴν ἔχθρα μεταξὺ τῶν κοινωνικῶν ὁμάδων. […]


Ἀρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Περὶ πνεύματος καὶ ζωῆς, ἐκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1995

Κυριακή 23 Ιουλίου 2017

τὸ ἀπελευθερωτικὸ ἦθος τῆς Βασιλείας

Θανάσης Τσίγκος
[…] Αὐτὸ ποὺ τελικὰ μᾶς προτείνει τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι κάτι παραπάνω ἀπὸ μιὰ σειρὰ ἐντολῶν τὶς ὁποῖες ὀφείλουμε νὰ ἀκολουθήσουμε· εἶναι ἕνας τρόπος ζωῆς ὁλότελα καὶ ἀνατρεπτικὰ νέος ποὺ προαναγγέλλει τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἕνας καινούργιος τρόπος νὰ ζεῖ κανεὶς σὲ κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, μιὰ διαφορετικὴ κλίμακα ἀξιῶν ποὺ κορυφώνεται στὴν ἀγάπη καὶ τὴν κένωση τοῦ ἐγώ. Σὲ αὐτὸν τὸν καινὸ βίο, ποὺ ἀναγγέλθηκε μὲ τὸ κήρυγμα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, οἱ «τυφλοὶ ξαναβλέπουν, καὶ [οἱ] κουφοὶ ἀκοῦν, [οἱ] νεκροὶ ἀνασταίνονται καὶ [οἱ] φτωχοὶ ἀκοῦνε τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα» (Μτ 11:5), γι’ αὐτὸ καὶ ὅταν οἱ πιστοὶ παίρνουν στὰ σοβαρὰ τὴν πίστη τους, δὲν διστάζουν νὰ μοιραστοῦν τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ νὰ παραιτηθοῦν ἀπὸ τὴν ἰδιωτική τους περιουσία (Πρξ 4:32-35). Σὲ αὐτὴ τὴν προοπτική, τὰ σχετικὰ μὲ τὴν καταδίκη τῶν πλουσίων καὶ τῆς τοκογλυφίας ἢ μὲ τὴν ἐνθάρρυνση γιὰ δανεισμὸ δίχως τὴν προσμονὴ ἐπιστροφῆς τοῦ δανεισθέντος ποσοῦ χωρία, δὲν ἀποτελοῦν ἐξαίρεση ἀνάμεσα στὰ καινοδιαθηκικὰ κείμενα, ἀλλὰ ἀποτελοῦν κατ’ ἐξοχὴν χαρακτηριστικὰ τοῦ καινοῦ βίου τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τοῦ καινοῦ ἤθους τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς κοινοκτημοσύνης. Στὴν προοπτικὴ ποὺ ἀνοίγει ἡ Βασιλεία αὐτὴ ἡ ἀγάπη συνιστᾶ τὸ ὑπέρτατο κριτήριο, ἕνα κριτήριο πολὺ ἀνώτερο ἀπὸ κάθε εἴδους θρησκευτική, τελετουργικὴ ἢ νομικὴ τυπολατρία, ὅπως μᾶς τὸ ὑπενθυμίζει καὶ τὸ 25ο κεφάλαιο τοῦ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου, ὅπου ἡ ὑπεράσπιση τῶν φτωχῶν, τῶν ξένων ἢ τῶν φυλακισμένων, μὲ μία φράση τῶν θυμάτων τῆς Ἱστορίας, μαρτυρεῖ γιὰ τὴν ἀληθινὴ πιστότητα τοῦ πιστοῦ στὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, καθὼς στὸ πρόσωπο τῶν θυμάτων αὐτῶν εἰκονίζεται ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ κατ’ ἐξοχὴν ἄλλος: «Σᾶς βεβαιώνω ὅτι ἀφοῦ τὰ κάνατε αὐτὰ γιὰ ἕναν ἀπὸ τοὺς ἄσημους ἀδελφούς μου, τὰ κάνατε γιὰ μένα» (Μτ 25:40). Συναντοῦμε ἐδῶ τὴ συνέχεια τῆς πλούσιας προφητικῆς καὶ ἐλεήμονος παράδοσης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ τὴ μέριμνα ποὺ αὐτὴ ἐκφράζει γιὰ τὴν προστασία καὶ υπεράσπιση τῶν φτωχῶν, τῶν ξένων, τῶν χηρῶν καὶ τῶν ὀρφανῶν, ὅπως καὶ τῶν θυμάτων κάθε εἴδους ἀδικίας. […]


Παντελὴς Καλαϊτζίδης, Εὐαγγελικὸ ἦθος καὶ πολιτικὲς χρέους στὴ μετα-χριστιανικὴ Εὐρώπη, μτφρ. Σοφία Κουνάβη, περ. Σύναξη, τ. 129, Ἰανουάριος-Μάρτιος 2014

Παρασκευή 14 Ιουλίου 2017

ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γιὰ τὴ «χριστιανικὴ» ἀδικία

[…] Ἂν οἱ δοῦλοι καθ’ ὑπόθεσιν κλέπτουν ἀπὸ τοὺς αὐθέντες των, τοῦτο ἔχει ὑπομονήν· διότι αὐτοὶ ἔχουσι κἄποιον φαινόμενον δίκαιον· ἐπειδὴ οἱ αὐθένται αὐτῶν καὶ μάλιστα ὅταν τύχουν φιλάργυροι δὲν τοὺς ἀναπαύουν οὐδὲ τοὺς εὐχαριστοῦν, ἀλλὰ καὶ πολλάκις τοὺς δέρνουν καὶ ἱμάτια ἀρκετὰ δὲν τοὺς κατασκευάζουν καὶ μὲ αὐτάρκειαν δὲν τοὺς τρέφουν. Μὰ ἐσεῖς οἱ τεχνῖται ποῖον δίκαιον ἔχετε νὰ κλέπτετε ἀπὸ τοὺς πτωχοὺς ἢ τοὺς πλουσίους; […] Ὑπερβαίνουν ὅμως καὶ τοὺς καπήλους καὶ τοὺς πραγματευτὰς εἰς τὰς κλεψίας καὶ ἁρπαγὰς καὶ ἀδικίας οἱ πρωτομαΐστορες τῶν ρουφετίων καὶ ἐκεῖνοι ὅπου ἐξουσιάζουν τὰ χωράφια καὶ ἀμπέλια καὶ περιβόλια καὶ τὰ ἄλλα ὑποστατικὰ εἰς τὰ ὁποῖα ἔχουν ἄλλους καὶ τὰ δουλεύουν. Διότι οἱ μὲν πρωτομαΐστορες καθήμενοι ἀργοὶ καὶ μηδὲν δουλεύοντες ἀποκτοῦν καὶ κερδίζουν ἀπὸ τοὺς κόπους καὶ τοὺς ἱδρῶτας τῶν μαθητῶν καὶ συντρόφων τους· ἐκεῖνοι δὲ οἱ πτωχοὶ καὶ ταλαίπωροι ὅπου δουλεύουν, μένουν ὑστερημένοι· οἱ δὲ οἰκοκυροὶ πάλιν ὅπου ἔχουν τὰ ὑποστατικὰ κατατρώγουν καθημερινῶς τοὺς δυστυχεῖς γεωργοὺς ὅπου δουλεύουν τὰ χωράφια καὶ ἀμπέλια των, τοὺς ἀγγαρεύουν ἀπανθρώπως μὲ ἀγγαρείας παντοτεινὰς καὶ ἀνυποφόρους· μεταχειρίζονται τὰ σώματά των ὡσὰν ἄλογα ζῶα μᾶλλον εἰπεῖν, ὡσὰν ἀναισθήτους πέτρας· τοὺς ἔχουν ὡσὰν ἀγορασμένους δούλους καὶ σκλάβους καὶ φέρονται πρὸς αὐτοὺς μὲ περισσοτέραν σκληρότητα παρὰ ὅπου ἐφέρετο ὁ Φαραὼ πρὸς τοὺς σκλαβωμένους Ἑβραίους εἰς τὴν Αἴγυπτον. […] οἱ γεωργοὶ ἐκεῖνοι ἢ οἰκοκυροὶ τῶν ὑποστατικῶν, ὅπου δὲν ἀφήνουν τοὺς ξένους καὶ τὰ ὀρφανὰ καὶ τὰς χήρας καὶ τοὺς ἄλλους πτωχοὺς νὰ μαζώξουν ἀπὸ τὰ στάχυα τῶν θερισμένων χωραφίων τους ἢ ἀπὸ τὰ σταφύλια ὅπου μένουν ἀπὸ τὰ τρυγημένα ἀμπέλια των ἢ ἀπὸ τὰς ἐλαίας καὶ τοὺς ἄλλους καρποὺς καὶ πωρικὰ τῶν μαζωμένων δένδρων τους, καὶ αὐτοὶ παρομοίως φονεῖς γίνονται καὶ αἵματα χύνουσι· διότι ὑστεροῦν τὴν τροφὴν τῶν ξένων καὶ ὀρφανῶν καὶ χηρῶν καὶ πτωχῶν […]


Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Χρηστοήθεια τῶν χριστιανῶν, Λόγος Η´, Διαλαμβάνων ὅτι ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ τεχνῖται πρέπει κατὰ Θεὸν καὶ χωρὶς καμμίαν κακίαν νὰ δουλεύουν τὰς τέχνας των, ἐκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1999  

Σάββατο 8 Ιουλίου 2017

Σάρκωση καὶ ἰμπεριαλισμὸς

[…] Ὁ κλασικὸς ἰμπεριαλισμὸς εἶναι τόσο κραυγαλέος καὶ τόσο ὠμός, ποὺ ἡ ρηματικὴ καταδίκη του δὲν εἶναι δύσκολη ὑπόθεση, ίδίως ἀπὸ ὅσους ζοῦν ἔξω ἀπὸ τὸν χορό, τοπικὰ καὶ χρονικά. Ἀκριβῶς, ὅμως, αὐτὴ ἡ εὐκολία δὲν πρέπει νὰ λειτουργήσει σὰν εὐσεβὲς λεξοτανὶλ ποὺ θὰ μᾶς χαρίζει ἕναν προμελετημένο ὕπνο τοῦ δικαίου. Ἄν, γιὰ παράδειγμα, δὲν εἰσβάλλεις μὲν σὲ μιὰ χώρα μὲ τὰ ἐθνικὰ στρατεύματά σου, ἀλλὰ στηρίζεις ἰδεολογικά, οἰκονομικά, κ.λ.π. ἐπ’ ἀμοιβαιότητι τοὺς ἀποικιοκράτες καὶ τοὺς ἀχυρανθρώπους τους, πόσο μπορεῖς νὰ νίπτεις τὰς χεῖρας σου στὸ νερὸ τοῦ ἐνδόξου παρελθόντος σου; Δὲν ἀσκεῖς, ἄραγε, ἰμπεριαλισμὸ νέου τύπου ὅταν δὲν μπορεῖς νὰ φανταστεῖς τὴν ἐκκλησία ἔξω ἀπὸ τὸν πολιτισμικό σου ὀρίζοντα καὶ ὅταν, συνακόλουθα, κατανοεῖς καὶ ἐνεργεῖς τὴν ἱεραποστολὴ ὡς ἐξαγωγὴ τοῦ ἐθνικοῦ σου πολιτισμοῦ, ὅταν θέλεις νὰ μετατρέψεις τοὺς Ἀφρικανοὺς σὲ Ἕλληνες ἐπὶ παντὸς ἐπιπέδου (ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς, τρόπου ψαλμώδησης, δόμησης τῆς λειτουργίας, ἱερατικῶν ἀμφίων καὶ -τὸ σποιυδαιότερο- τρόπου θεολόγησης) καὶ ὅταν μαζὶ μὲ τὰ εἰκονάκια καὶ τὶς καραμέλλες τοὺς μοιράζεις ἑλληνικὲς σημαῖες καὶ συνδέεις τὴν ὀρθοδοξία τους μὲ τὴν 28η Ὀκτωβρίου; Ἂς μποῦμε τουλάχιστον στὸν κόπο νὰ διερωτηθοῦμε μήπως γινόμαστε μικροϊμπεριαλιστὲς καὶ νεοαποικιοκράτες μέσῳ ἄλλων, ἐκσυγχρονισμένων καὶ εἰρηνόμορφων ὁδῶν. Δὲν ζοῦμε στὴν ἐποχὴ τῆς Κομπανίας, ζοῦμε ὅμως στὴν ἐποχὴ τοῦ Μάρκετινγκ!
[…] Ὅταν ἡ Ἐκκλησία μίλησε γιὰ τὴ σάρκωση, τὴν ἀπερινόητη ἔλευση τοῦ Υἱοῦ, μίλησε γιὰ κένωση καὶ γιὰ ξενιτεία του.
Κένωση εἶναι νὰ εἶμαι πρόθυμος νὰ κενώσω τὴ λευκότητά μου, τὴν εὐρωπαϊκότητά μου καὶ τὸν ἐθνικισμό μου καὶ νὰ γίνω, λόγου χάρη, ἀφρικανὸς στὴν Ἀφρική, γιὰ νὰ οἰκοδομηθεῖ πραγματικὰ τοπικὴ ἐκκλησία, κι ὄχι ὑποκατάστημα κάποιου ἐθνικοῦ ἢ πολιτισμικοῦ κέντρου. […]
Ξενιτεία εἶναι κάτι πολὺ διαφορετικὸ ἀπὸ τὰ ταξίδια ἑνὸς μάνατζερ. Εἶναι νὰ δεχτῶ νὰ γίνω ξένος σ’ ἕναν ξένο τόπο, κι ἔτσι νὰ ζήσω στὸ πετσί μου τὴν ἀποξένωση καὶ τὴ διαίρεση τῆς ἀνθρωπότητας, κρατώντας ὅμως ταυτόχρονα τὴν πίστη ὅτι ὅλη ἡ οἰκουμένη εἶναι πατρίδα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ «τοῦ Κυρίου εἶν’ ἡ γῆ καὶ ὅτι τὴ γεμίζει· ἡ οἰκουμένη κι ὅσοι μένουνε σ’ αὐτὴν» (Ψαλμ. 24 [23]:1). […]


Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Ἡ Ἐκκλησία γίνεται ὅταν ἀνοίγεται, ἡ ἱεραποστολὴ ὡς ἐλπίδα καὶ ὡς ἐφιάλτης, ἐκδ. Ἐν πλῷ, Ἀθήνα 2008, σ. 290-291·297-299    

Κυριακή 2 Ιουλίου 2017

ἐλευθεροκεντρικῶς

Φώτης Βάρθης
[…] ὁ βυζαντινὸς πολιτισμὸς διατηρεῖ τὸ ἐλευθεροκεντρικὸ πρόταγμα: Πιστεύει στὴν ἀτομικὴ αὐτεξουσιότητα καὶ διατηρεῖ τὸ σύστημα τῶν Κοινῶν, τὸ ὁποῖο τὴν ἐνσαρκώνει στὸ κοινωνικὸ καὶ στὸ πολιτικὸ πεδίο. Εἶναι δηλαδὴ ἑλληνικὸς πολιτισμός.
Τὸ ἐπιχείρημά μας γιὰ τὴν ἑλληνικότητα τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ στηρίζεται ἔτσι στὴν ἀποκλειστικὴ ταύτιση τῆς ἑλληνικότητας μὲ τὸ ἐλευθεροκεντρικὸ πρόταγμα καὶ στὴν ἀντίστοιχη ἀποκλειστικὴ διαφοροποίησή της ἀπὸ τὸ δεσποτισμὸ (τὸν ἀνατολικὸ καὶ τὸν δυτικὸ-φεουδαρχικό). Στὴ βάση αὐτή, ἀναιρεῖται πλήρως τὸ ἐπιχείρημα ὅτι ἡ χριστιανικότητα τοῦ Βυζαντίου ἀποκλείει τὴν ἑλληνικότητά του. Ὁ ἑλληνικὸς-ἐλευθεροκεντρικὸς χαρακτήρας τοῦ Βυζαντίου δὲν αἴρεται ἀπὸ τὴ λειτουργία τῶν προσωποκεντρικῶν ἑλκυστῶν, ποὺ τοῦ ἔχει ἐμφυτεύσει ὁ χριστιανισμός. Ἀπεναντίας: ἡ ἀπόλυτη ἐλευθερία, ἡ τροφοδοτούμενη ἀπὸ τὴν ἕλξη τοῦ χριστιανικοῦ προτύπου, ἑδραιώνει τὸ αὐτεξουσιαστικὸ κεκτημένο, ἐξασφαλίζοντας ἔτσι τὴ διατήρηση τῆς ἑλληνικότητας καὶ ἐπιπλέον τὴν ἀνάπτυξη τῆς οἰκουμενικῆς ἐλευθεροκεντρικῆς της δυναμικῆς καὶ ἄρα λειτουργικότητας.
Βεβαίως θὰ μπορούσαμε νὰ προσφύγουμε στὴν εὔκολη λύση: τὴν ἀπόδειξη τῆς ἑλληνικότητας τοῦ Βυζαντίου μὲ τὴν ἀδιαμφισβήτητη ἑλληνοφωνία του. Ὅπως, κατὰ κανόνα, συνηθίζει ἡ ἑλληνοκεντρικὴ διανόηση. Αὐτὸ ὅμως εἶναι μέγα λάθος, διότι ἡ ἐθνικότητα δὲν ὁρίζεται ἀπὸ τὴ γλώσσα. Ἡ ἀναγωγὴ τῆς ἑλληνικότητας στὴν ἑλληνοφωνία εἶναι ὄχι μόνο ἐννοιολογικὸ σφάλμα, ἀλλὰ καὶ ἀντίθετη στὰ ἱστορικὰ δεδομένα. Ἡ ἑλληνικὴ ἡγεμονία στὸ Βυζαντινὸ ἱστορικὸ σχῆμα ἀποδεικνύεται μόνο ἀπὸ τὸν ἐλευθεροκεντρικὸ χαρακτήρα τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ.  


Θεόδωρος Ἰ. Ζιάκας, Ὁ σύγχρονος μηδενισμός, μικρὴ ἀφήγηση γιὰ τὴ μοίρα τῆς ἐλευθερίας, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2008 

Τρίτη 27 Ιουνίου 2017

ἡ καθυπόταξη στὴν ἀντικειμενικότητα

Joseph Wright
[…] ὁ Φραγκίσκος Βάκων εἶναι τὸ κλειδὶ τῆς ὑπόθεσης, ἐπειδὴ ἦταν αὐτὸς ποὺ ἔθεσε τὶς κατευθυντήριες γραμμές, ἠθικές, αἰσθητικὲς καὶ ψυχολογικὲς τῆς «νέας φιλοσοφίας». Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Βάκων κατέληξε στὸ συμπέρασμα πὼς τὸ Novum Organum του θὰ πρέπει νὰ ἐφαρμόζεται «ὄχι μόνο στὶς φυσικὲς ἀλλὰ καὶ σὲ κάθε ἄλλη ἐπιστήμη» (συμπεριλαμβάνοντας τὴν Ἠθικὴ καὶ τὴν Πολιτικὴ) καὶ πὼς πρόκειται νὰ «ἀγκαλιάσει τὰ πάντα», ἄνοιγε τὸν δρόμο στὴν περιεκτικὴ καθυπόταξη τοῦ πολιτισμοῦ μας στὴν ἐπιστήμη καὶ στὸ ἀστικό, βιομηχανικὸ σύστημα, ποὺ εἶναι τὸ πνευματικό της τέκνο.
Στὸ πρόγραμμα τοῦ Βάκωνα ὑπάρχει ἡ συνταγὴ γιὰ τὴν ὁλοκληρωτικὴ ἐπιστημονικοποίηση τοῦ κόσμου μας, ἀρχίζοντας ἀπὸ τὶς ἐργαστηριακὲς πρακτικές, ποὺ συχνὰ ξεπερνοῦν σὲ σκληρότητα κάθε περιγραφή, καὶ φτάνοντας μέχρι αὐτές, τὶς ἐξίσου πρόστυχες, τοῦ σύγχρονου ἀστυνομικοῦ κράτους. Ἀλλὰ ἂν ὁ Βάκων εἶναι ἡ κυρίαρχη μεγαλοφυΐα, ὁ «πολυεπιστήμων» αὐτῆς τῆς καθυπόταξης, ἄλλοι ἦταν αὐτοὶ -ὁ Γαλιλαῖος, ὁ Καρτέσιος καὶ ὁ Νεύτωνας- ποὺ τελειοποίησαν αὐτὸ τὸ μηχανιστικὸ ὅραμα, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο κτίστηκε ὁ σύγχρονος κόσμος μας. Αὐτοὶ σημάδεψαν τὴν ἔλευση ἑνὸς νέου ἐννοιολογικοῦ σύμπαντος· αὐτοὶ διαμόρφωσαν τὴν καθαρὰ ποσοτικὴ στάση ἀπέναντι στὴ φύση, ποὺ γιὰ πρώτη φορὰ ἐμφανίζεται στὴν καινούργια προσέγγιση τῆς οὐράνιας μηχανικῆς ἀπὸ τὸν Γαλιλαῖο, καὶ ἐξέθρεψαν τὴν αὐταπάτη πὼς ἡ γνώση τοῦ κόσμου μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθεῖ μόνο μὲ τὴν ἐφαρμογὴ μαθηματικῶν τεχνικῶν· πραγματικὰ ὁτιδήποτε δὲν μπορεῖ νὰ γίνει ἀντιληπτὸ μέσα ἀπὸ τὸ δίκτυο τῶν ἀριθμῶν εἶναι μὴ ἐπιστήμη, μὴ γνώση, στὸ τέλος δὲ καὶ μὴ ὕπαρξη.
[…] Ὁ καρτεσιανὸς κόσμος δὲν εἶναι παρὰ ἕνας αὐστηρὰ ὁμοιόμορφος μαθηματικὸς κόσμος, ἕνας κόσμος γεωμετρίας στὸν ὁποῖο δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο ἐκτὸς ἀπὸ ἐπέκταση καὶ κίνηση· κι ἂν ὁ Θεὸς εἶχε κάποιους λόγους νὰ τὸν δημιουργήσει, αὐτοὶ εἶναι γνωστοὶ μόνο σ’ Αὐτὸν τὸν ἴδιο καὶ δὲν ἔχουμε οὔτε μποροῦμε νὰ ἔχουμε τὴν παραμικρὴ ἰδέα οὔτε γι’ αὐτούς, οὔτε καὶ γιὰ ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀπὸ τὶς θεῖες ἢ τελολογικὲς πραγματικότητες, γιὰ τὸν ἁπλούστατο λόγο πὼς σύμφωνα μὲ τὸν Καρτέσιο δὲν διαθέτουμε καμιὰ ἱκανότητα μὲ τὴν ὁποία νὰ μποροῦμε νὰ τὶς συλλάβουμε.
Αὐτὸ φυσικὰ σήμαινε τὴν ἔξωση ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ σκέψη ὅλων τῶν ἐκτιμήσεων ποὺ βασίζονται στὴν ἀξία, στὴν τελειότητα, στὴν ἁρμονία, στὸ νόημα, στὴν ὀμορφιά, στὸ σκοπό, καθῶς παρόμοιες ἰδέες θεωροῦνται τώρα ὡς ὑποκειμενικὲς καὶ συνεπῶς ἄσχετες πρὸς τὴν ἐπιστημονικὴ κατανόηση τοῦ πραγματικοῦ «ἀντικειμενικοῦ» κόσμου – τοῦ κόσμου τῶν ποσοτήτων καὶ τῆς ἀντικειμενικῆς γεωμετρίας καὶ μιᾶς φύσης ποὺ εἶναι ἀπρόσωπη καὶ καθαρὰ πρακτική. […]


 Philip Sherrard, Ὁ βιασμὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς φύσης, διερεύνηση τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν συνεπειῶν τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης, μτφρ. Ἰωσὴφ Ροηλίδης, ἐκδ. Δόμος 1994

Σάββατο 17 Ιουνίου 2017

τὰ ζόμπι τῆς ἐξουσίας

Τάκης Μάρθας
[…] ἡ κυριαρχικότητα τῶν ἀλαζόνων, δηλαδὴ τῶν ἐξουσιομανῶν, κατασκευάζει ἐφιαλτικοὺς κόσμους, ὅπως τοὺς περιγράφουν, λόγου χάρη, ὁ F. Kafka, ὁ  A. Huxley καὶ ὁ G. Orwell. Πολλὲς φορὲς ἡ πολιτικὴ τῆς δύναμης, τυφλὴ καὶ παράφορη, γιὰ μεγάλα ἀλλὰ φτηνὰ συμφέροντα σωριάζει ἐρειπιῶνες, ὅπως οἱ γίγαντες τῆς μυθολογίας ὄρη ἐπὶ ὀρέων. Στὶς μέρες μας, μὲ τὴ βοήθεια τῆς τεχνολογίας καὶ τῆς πολύπλοκης ὀργάνωσης διωκτικῶν καὶ πολεμικῶν συστημάτων, τὸ κακὸ γίνεται ὁλοένα καὶ περισσότερο ἀόρατο, καὶ ἑπομένως δριμύτερα σατανικό. Ὅσο πιὸ ἀόρατο γίνεται τὸ κακό, τόσο ὀξύνεται περισσότερο ἢ καλύτερα γίνεται σατανικὸ στὸ ἔπακρο. Ἡ ὑβριστικὴ ἢ ἡ ἀλαζονικὴ αὐτὴ συμπεριφορὰ εἶναι συνυφασμένη μὲ τὸ πάθος τῆς κατοχῆς καὶ τῆς πλεονεξίας. Ἡ πλεονεξία, ὡς πάθος διαβρωτικό, ἐνίοτε ἐκτρέπει ἀκόμη καὶ γενναία φρονήματα· ξεπερνάει κανεὶς πιέσεις, πόνους καὶ ταλαιπωρίες, ἐνῶ εὔκολα δελεάζεται σὲ πειρασμούς. Γι’ αὐτὸ τὸ πάθος τῆς ἐξουσίας εἶναι τὸ πιὸ ἀβυσσαλέο καὶ τὸ πιὸ καφτερό· τρέφει ἢ καλύτερα ὑπερτρέφει τὸν ἀλαζόνα καὶ πλεονέκτη. Ἡ ἐξουσία, ἢ ἡ κατεξουσίαση, δίνει ἄνετη δυνατότητα γιὰ νὰ σβήσει κανεὶς -ἢ νὰ ἔχει τὴν ψευδαίσθηση ὅτι σβήνει- τὴ δίψα γιὰ ἀναγνώριση καὶ κατοχή. Πρόκειται γιὰ τὸ πάθος τῆς διακονίας ποὺ διαστρέφεται. Ἔτσι ἡ περιώνυμη προτροπὴ τοῦ Χριστοῦ κάνει λόγο γιὰ κατεξουσίαση καὶ διακονία. (Ματθ. 20, 25 · Μάρκ. 10, 42) […] Πάντως ὁ διάκονος παραιτεῖται ἀπὸ κάθε τάση κατεξουσίασης, ἀκόμη κι ὅταν κατέχει ἐξουσία – τοῦτο τὸ τελευταῖο συντελεῖται μόνο μέσω θαύματος!
Ἀλλὰ γιὰ τὸ θαῦμα ὀφείλει κανεὶς νὰ παρατηρήσει τὸ ἑξῆς ἄκρως ἀξιοσημείωτο. Ὁ Χριστὸς ἀρνοῦνταν τὸ θαῦμα σὲ κάθε περίπτωση ποὺ τοῦ ζητοῦσαν θαυματουργία γιὰ νὰ πιστεύσουν. Στὴν προκειμένη περίπτωση συγκλονιστικὴ καὶ βιωμένη εἶναι ἡ ἀλήθεια ὅτι ἡ πίστη κάνει τὸ θαῦμα, καὶ τὸ θαῦμα δὲν μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει στὴν πίστη – τελείως διαφορετικὴ ἡ ἀλήθεια ὅτι τὸ θαῦμα φανερώνει τὴ θεία δόξα. Πρέπει, μὲ ἄλλα λόγια, νὰ τονιστεῖ μὲ ἔμφαση ὅτι τὸ θαῦμα ποὺ κατ’ ἀνάγκη ὁδηγεῖ ἢ ἁπλῶς στοχεύει νὰ ὁδηγήσει στὴν πίστη εἶναι θαῦμα ἐξουσιαστικό· ἐπιζητεῖ ὁ θαυματοποιὸς τὴν ἐξουσιαστικὴ ἐπιβολή. Σὲ μιὰ τέτοια περίπτωση θὰ πρόκειται γιὰ voundou ἢ γιὰ ζόμπι. Καὶ ἐν πάσει περιπτώσει ἕνα τέτοιο θαῦμα εὐνοεῖ πλείστους ὅσους θεραπευτὲς τῆς Α ἢ τῆς Β ἐξουσίας. […]


Νίκου Ἀ. Ματσούκα, Ὁ Σατανᾶς, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1999