ἡ ἐξουσιαστικὴ ἄρνηση τοῦ Σταυροῦ στὴν ἱστορία

Φώτης Ζαχαρίου - Συντήρηση

[…] Ὁ Χριστός, ὁ Μεσσίας, εἶχε ἀπορρίψει στὴν ἔρημο τὸν πειρασμὸ τῶν βασιλείων αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ἀλλὰ ὁ Χριστιανικὸς λαός, μέσα στὴν ἱστορία, ἐνέδωσε σ’ αὐτὸν τὸν πειρασμό. Τοῦτο ἄφησε τὰ σημάδια του στὶς τρέχουσες δογματικὲς διδασκαλίες ποὺ ἐπεξεργάσθηκε ὁ ἱστορικὸς χριστιανισμός. Ἡ ἀρχαία Ἑβραϊκὴ ἰδέα τοῦ Μεσσία-Βασιλέα περνάει στὴ χριστιανικὴ σκέψη. Οἱ ἱστορικὲς Χριστιανικὲς θεοκρατίες δημιουργήθηκαν ὡς ἀποτέλεσμα τῶν παραπάνω καὶ τοῦτο εἶναι ἡ μεγαλύτερη παραφθορὰ τῆς Χριστιανικῆς μεσσιανικῆς πίστης. Ἡ θεοκρατία σὲ ὅλες της τὶς μορφές, τόσο Ἀνατολικὴ ὅσο καὶ Δυτική, συνιστᾶ προδοσία τοῦ Χριστιανισμοῦ, εἶναι μία προδοσία καὶ ἕνα ψέμμα. Καὶ οἱ θεοκρατίες ἦσαν προορισμένες νὰ χαθοῦν. Αὐτὸ ποὺ πραγματοποίησαν ἦταν ἀντίθετο πρὸς τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πρὸς τὴ Βασιλεία τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀγάπης. Τὸ πνεῦμα τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ καὶ ἡ θέληση γιὰ δύναμη ὑπῆρξαν ἡ πνοὴ ζωῆς τῶν θεοκρατιῶν καὶ ἡ κυβερνῶσα ἰσχύς των. Ἀπέδωσαν ἱερὸ χαρακτήρα στὴν γήινη δύναμη καὶ τοῦτο κατέληξε στὴ διάπραξη τερατωδῶν βίαιων πράξεων κατὰ τῶν ἀνθρώπων. Χαρακτήρισαν μὲ Χριστιανικὰ σύμβολα πραγματικότητες ποὺ δὲν ἔχουν τίποτε τὸ κοινὸ μὲ τὸν Χριστιανισμό. […]

Οἱ θεοκρατίες τῆς ἱστορίας καὶ ὁ ψευδὴς μεσσιανισμὸς ἔγιναν στάχτη, ἀλλὰ κατὰ τὸν δέκατο ἔνατο καὶ εἰκοστὸ αἰῶνα ὁ μεσσιανισμὸς παρουσιάστηκε μὲ νέο ἔνδυμα, μὲ ἐκκοσμικευμένες μορφές. Ἕνας μεσσιανισμὸς τῆς ἐκλεκτῆς φυλῆς καὶ τῆς ἐκλεκτῆς τάξης μορφοποιεῖται. Ὁ παλιὸς χιλιασμὸς εἰσάγεται σὲ θωρίες τῆς κοινωνικῆς ζωῆς καὶ θὰ ἔλεγε κανεὶς πὼς ὑπῆρξε περισσότερη Χριστιανικὴ ἀλήθεια στὰ ἀπελευθερωτικὰ κινήματα παρὰ στὶς θεοκρατίες τῆς ἱστορίας. […]

Μόνο ἡ ζήτηση γιὰ ἀλήθεια καὶ γιὰ δικαιοσύνη στὴν ὀργάνωση τῆς κοινωνίας μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει ἀληθινὴ μεσσιανικὴ πίστη.

Ἀλλὰ αὐτοὶ ποὺ ζητοῦν μιὰ τέτοια ὀργάνωση τῆς κοινωνίας μποροῦν ἐπίσης νὰ μαυλισθοῦν ἀπὸ τὴ βασιλεία αὐτοῦ τοῦ κόσμου καὶ νὰ ἀπαρνηθοῦν τὸν Σταυρό.

Νικόλαος Μπερντιάεφ, Δοκίμιο Ἐσχατολογικῆς Μεταφυσικῆς, εἰσαγωγή, μετάφραση, σχόλια Χρήστου Μαλεβίτση, ἐκδ. IMAGO, Ἀθήνα 1984

ὁ ἀναγκαῖος ἀθεϊσμὸς τῶν πιστῶν

Γιῶργος Βλάχου

[…] Πράγματι, αὐτὸν τὸν Θεὸ ποὺ οἱ ἄθεοι ἀρνοῦνται, ἴσως θὰ ἔπρεπε νὰ τὸν ἀρνοῦνται καὶ οἱ ἐνσυνείδητοι Χριστιανοί - νὰ τὸν ἀπορρίπτουν ὡς σκέτη καρικατούρα. Πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια ὁ Βαπτιστὴς θεολόγος J. B. Phillips ἔγραψε ἕνα ἐντυπωσιακὸ μικρὸ βιβλίο μὲ τίτλο Ὁ Θεός σου εἶναι πολὺ μικρός. Αὐτὸ ποὺ κεῖται πίσω ἀπὸ τὸν ἀθεϊσμὸ πολλῶν ἀνθρώπων, φαίνεται πὼς εἶναι λίγοτερο μιὰ συνειδητοποιημένη σύγκρουση μεταξὺ ἐπιστήμης καὶ θρησκείας καὶ περισσότερο μιὰ ἐνστικτώδης ἀπόρριψη ἑνὸς Θεοῦ ποὺ ἁπλὰ εἶναι πολὺ μικρός, συνεπῶς δὲν εἶναι καθόλου Θεός.

Ἀληθινά, δὲν θὰ ἔπρεπε καθόλου νὰ μᾶς προβληματίζει τὸ γεγονὸς ὅτι αὐτοὶ οἱ «νέο-ἄθεοι» ἀποκτοῦν δημοσιότητα, ἔστω κι ἂν τὸ κίνητρο πίσω ἀπὸ κάποια ἔργα τους εἶναι νὰ δημιουργήσουν σκάνδαλο, νὰ «σπάσουν» τὰ ταμποὺ καὶ νὰ δρέψουν τὰ κέρδη. Στὴν πραγματικότητα, θὰ ἔπρεπε νὰ νιώθουμε εὐγνωμοσύνη γιὰ τὴν ἀπήχηση ποὺ ἔχουν. Μᾶς ἀναγκάζουν νὰ κάνουμε μιὰ γερὴ καὶ μιὰ εἰς βάθος ἔρευνα γιὰ τὸ ποιὰ εἶναι ἡ δική μας ἀντίληψη γιὰ τὸν Θεὸ καὶ νὰ ἀναρωτηθοῦμε μήπως αὐτὴ ἡ ἀντίληψη, αὐτὴ ἡ πολύτιμη εἰκόνα ποὺ κάποτε κρατάει ἀπὸ τὰ παιδικά μας χρόνια, εἶναι «πολὺ μικρὴ» γιὰ Κεῖνον. Καὶ ἂν κάτι τέτοιο συμβαίνει, τότε ἄθελά μας τοποθετούμαστε στὸ στρατόπεδο τῶν ἀπίστων. Εὐθυγραμμιζόμαστε μὲ τοὺς κατ’ ἐξοχὴν ἀθέους, τοὺς ὁποίους ἀπορρίπτουμε. Διότι, στὴν περίπτωση αὐτή, πιστεύουμε σ’ ἕνα θεὸ ἢ σὲ κάποιους θεοὺς δικῆς μας κατασκευῆς μᾶλλον παρὰ στὸν Θεὸ ποὺ ἀποκαλύπτει τὸν Ἑαυτό Του ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ὡς Δημιουργὸ καὶ Λυτρωτῆ. […]

π. Ἰωάννης Μπρέκ, Στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, Κείμενα πίστης καὶ ἐλπίδας, μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου, ἐκδ. Ἐν πλῷ, Ἀθήνα 2009

…διὰ τοῦ Σταυροῦ Σου πολίτευμα

Ὁ σταυρὸς εἶναι δυὸ ἐπιθυμίες.

Ἡ μιὰ ἐπιθυμία ποὺ ἐρωτεύτηκε τὰ οὐράνια

σμίγει καὶ σταυρώνεται μὲ τὴν ἐπιθυμία

καθὼς διασχίζει τὴ γῆ.

Κι ὁ Χριστὸς εἶναι φιλικὰ ἐσταυρωμένος.

Νίκος Καροῦζος,Ἕξι ποιήματα γιὰ τὸ θῆλυ, Τὸ ἄφθαρτο ξύλο

Τὸ πολίτευμα τοῦ Σταυροῦ εἶναι τὸ πολίτευμα τῆς ἥττας. Ὁ σταυρούμενος ροκανίζει τὴν κυριαρχία - τὴν ἀντηρίδα τοῦ ἐγωτισμοῦ, ὁ ὁποῖος ὄντας μυθομανὴς κερνᾶ ἀφειδῶς τὴν πλάνη ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ εἶναι ἄρχοντας. Τὸ ξεμασκάρεμα λοιπὸν τῆς ἰσχύος ἀποκαλύπτει τὴ δυνατότητα τοῦ προσώπου, τὸ ὁποῖο ἔρημο, γυμνὸ καὶ ἀφτιασίδωτο ἀναζητᾶ ἐπιτέλους τὸ ὄνομά του. Τὸ ὄνομα ποὺ ξεθωριάζει ἀποτελεσματικὰ κατὰ τὴ διττὴ καὶ σύμπλεκτη ροπὴ εἴτε πρὸς τὴ μάζα εἴτε πρὸς τὸ ἄτομο. Ὁ διὰ Σταυροῦ πολιτευόμενος ἐλευθερώνεται τόσο ἀπὸ τὴν ἀπώλεια τοῦ ὀνόματος, ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν ὑπερέξαρσή του. Στὴ θυσιαστικὴ ἀπεμπόληση τῆς ἐξουσίας ἡ ἑτερότητα ἀνακτᾶται, διαφυλάσσεται καὶ προοδεύει. Τὸ ὄνομα καθὼς ἀπογαλακτίζεται σταυρικῶς ἀπὸ τὴ μυθικὴ ἀνάγκη τῆς ἐπιβολῆς, γυμνάζεται νὰ κοινωνεῖ, μαθαίνει νὰ ἵσταται κατὰ χάριν καὶ ὄχι νὰ παρίσταται κατισχύοντας.

Ἡ ἐπωνύμως καινὴ πολιτεία τοῦ Σταυροῦ συνιστᾶ μωρία καὶ σκάνδαλο μόνο γιὰ τοὺς μαζικῶς ἢ ἀτομικῶς ἀνωνύμους. Αὐτοὶ δὲν ἀντέχουν τὴν ἀπέκδυση τῆς ἐπίκτητης ταυτότητας ποὺ φόρεσαν ἁρπάζοντας. Οἱ κλητοί, οἱ ἔχοντες ὄνομα, ἢ ἀλλιῶς γεγυμνασμένη ἑτερότητα, χαίρουν διότι πολιτεύονται ἀπαντώντας. Καλοῦνται καὶ ἀνταποκρίνονται. Οἱ ἀνώνυμοι, πλαδαροὶ (μάζα) ἢ φουσκωτοὶ (ἄτομο), κωφεύουν. Ὄντες κρυφοὶ ἢ φανεροὶ ἐξουσιαστὲς γνωρίζουν μόνο νὰ ὁμιλοῦν συλλαβίζοντας τὴν ἠχὼ τῆς ἰδιωτείας τους.

Ὁ ἑκουσίως, δηλαδὴ ἐρωτικῶς, ἐπὶ ξύλου κρεμάμενος ἀποκτᾶ ὄνομα γιατὶ στὴν ὀριζόντια κεραία τοῦ Σταυροῦ σταυρώνει τὴν ἐξουσιαστικὴ πτυχὴ τῆς μάζας καὶ στὴν κάθετη τὴν ἀντίστοιχη τοῦ ἀτόμου. Ἡ παθητικὴ ἢ ἐνεργητικὴ ἀνωνυμία καθιστᾶ τὸ προσωπιδοφόρο εἶναι ἕρμαιο τῆς ἀνεξέλεγκτης δυνάμεως τοῦ κόσμου. Τὸ ἐξουσιαστικὸ δοῦναι καὶ λαβεῖν ναρκώνει καὶ σκοτώνει. Ὁ πρῶτος ὅμως ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως βεβαιώνει: «θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» (Ἰω. 16, 33), γιατὶ «ἡ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» (Β´ Κορ. 12, 9). Οἱ καθ’ὁμοίωσιν Του πολιτευόμενοι τελειώνουν ὁμοιοτρόπως τὴν δύναμη.

Οἱ πολιτεῖες αὐτὲς δὲν ἀνθοῦν στὶς νίκες. Ὅποιος τολμᾶ ἂς ἡττηθεῖ.       

Ἀνδρέας Γ. Βιτούλας

βυζαντινὰ σπαράγματα κι ἕνα σχόλιο

Σὲ κάποια συνεδρίαση τῆς Συνόδου τῆς Καρθαγένης (418 ἢ 419) ἐπίμονα οἱ σύνεδροι ἀναζητοῦσαν λύση γιὰ νὰ βοηθήσουν ἀποτελεσματικὰ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τοὺς «πτωχοὺς κατὰ τῆς τυραννίας τῶν πλουσίων» (ἐνάντια στὴν καταπίεση τῶν κοινωνικὰ ἀδυνάτων ἀπὸ τοὺς πλουσίους) καθὼς τὴν ἔλεγαν. Τελικά, κατέληξαν νὰ ζητήσουν ἀπὸ τὸ κράτος νὰ διορίσει «ἐκδίκους» (ὅ,τι εἶναι σήμερα ὁ Ἐπόπτης Ἐργασίας), γιὰ νὰ μπορέσουν οἱ φτωχοὶ μὲ τὴ βοήθεια τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἀμυνθοῦν ὄχι μόνο ἠθικά, ἀλλὰ καὶ νομικά, ἐναντίον τῆς καταπίεσης τῶν κοινωνικὰ ἰσχυρῶν.

Ὁ Ἀκάκιος (ἐπίσκοπος Ἀμίδης στὴ Μ. Ἀσία), τὸ 422 μ.Χ., ὀργάνωσε ταχύτατα ἔρανο μεταξὺ τῶν χριστιανῶν κι ἐξαγόρασε ἀπ’ τὸ Βυζαντινὸ Κράτος ὅλους τοὺς Πέρσες αἰχμαλώτους καὶ τοὺς ἔστειλε ἐλεύθερους στὴν πατρίδα τους. Δηλαδή, πρὶν ἀπὸ 1500 χρόνια ἔκανε τὸ ἔργο τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, ἀλλὰ χωρὶς τὴ σημερινὴ τεχνικὴ προετοιμασία καὶ μὲ μεγαλύτερη ταχύτητα, ἔνταση καὶ ἀνθρωπιά.

[…] ὁ ὀρθόδοξος Ρῶσος φιλόσοφος Ν. Μπερντιάγιεφ (Μαρξισμὸς καὶ Χριστιανισμός, μτφρ. Ε. Δ. Νιανιός, Ἀθήνα 1977, σ. 117-118) συμπληρώνει: «Στὸ Μ. Βασίλειο, ὅπως στὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο, ἡ κοινωνικὴ ἀδικία, δημιούργημα τῆς κακῆς κατανομῆς τοῦ πλούτου, κρίνεται μὲ μιὰ κριτικὴ δριμύτητα ποὺ θἄκανε τὸν Προυντὸν καὶ τὸν Μὰρξ νὰ γίνουν κάτωχροι. Οἱ θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας διακήρυχναν ὅτι ἡ ἰδιοκτησία εἶναι κλοπή. Ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἦταν ἕνας αὐθεντικὸς κομμουνιστής, σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ δὲν ἦταν οὔτε καπιταλιστικὴ οὔτε βιομηχανική.»

Νικόλαος Θ. Μπουγάτσος, Ἕλληνες Πατέρες καὶ κοινωνικότητα, περ. Νέα Κοινωνιολογία, Ἄνοιξη 2000 

ρωτώντας...

σκηνὴ ἀπὸ τὸν Μεγαλέξαντρο τοῦ Θ. Ἀγγελόπουλου

[…] Ἐμεῖς ὡς ἀναρχικοί-ἀντιεξουσιαστὲς τὶ θὰ κάνουμε σὲ περίπτωση ἑνὸς ἰμπεριαλιστικοῦ πολέμου, ὁ ὁποῖος θὰ περιλαμβάνει καὶ τὴν Ἑλλάδα ὡς τόπο ποὺ δέχεται ἐπίθεση;

Ἕνα γνωστὸ σύνθημα τοῦ χώρου μας εἶναι τὸ «πατρίδα μας ὅλη ἡ γῆ». Αὐτὸ σημαίνει ὅτι στὴν περίπτωση πολέμου φεύγουμε προσπαθώντας νὰ φτιάξουμε μιὰ ζωὴ σὲ ἄλλο τόπο; Ὅταν ἰσχυριζόμαστε κάτι τέτοιο, τὸ ἐννοοῦμε;

Τὶ θέση ἔχουν οἱ ἀξίες μας, ποὺ κάποιες ἀπὸ αὐτὲς ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὴν ἄρνηση τῆς ἐπιβολῆς, τῆς κυριαρχίας, τοῦ ἐξουσιαστικοῦ καταναγκασμοῦ τῶν ἀπὸ πάνω στὴν περίπτωση ἑνὸς ἐπεκτατικοῦ-ἐπιθετικοῦ πολέμου ἀπὸ ἔξω; Ἑνὸς πολέμου ποὺ φέρει ἀπολύτως τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς ἐπιβολῆς καὶ τῆς κυριαρχίας;

Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση, θὰ σηκώσουμε τὸ ὄπλο ἐνάντια στὰ ταξικὰ ἀδέρφια μας ἑνὸς ἄλλου τόπου ἀκόμα κι ἂν αὐτὰ δὲν ἔχουν συνείδηση τῆς τάξης τους;

Ἐμεῖς δὲν εἴμαστε αὐτοὶ ποὺ ὑπερασπιζόμαστε μὲ περίσσιο θάρρος καὶ ἀνιδιοτέλεια τοὺς τόπους μας; Ἂς θυμηθοῦμε τὴν ὀργή μας ὅταν μᾶς πῆραν  τὴ Villa Amalias. Γιατὶ τρέχουμε- καὶ καλὰ κάνουμε- γιὰ νὰ ὑπερασπιστοῦμε τὶς καταλήψεις μας, τοὺς αὐτοδιαχειριζόμενους χώρους μας, τὸ γαλατικὸ χωριὸ τῶν Σκουριῶν στὴ Χαλκιδική; Ἂν πᾶμε πιὸ παλιά, οἱ κομμουνάροι στὴν Παρισινὴ Κομμούνα δὲν ὑπερασπίστηκαν μὲ αὐτοθυσία τὸν τόπο τους; […]

Ἡ ἔννοια τῆς πατρίδας στὰ γραπτὰ τοῦ Μπακούνιν, περιοδικὸ Εὐτοπία, Δεκέμβρης 2013