μεσοπονήσαντες

Γ. Κόρδης - Στάλκερ

 Ὁ ἕνας δὲν πιστεύει καθόλου στὸν Θεὸ κι ὁ ἄλλος πιστεύει σὲ τέτοιο βαθμὸ ποὺ ἀκόμη κι ἀνθρώπους μαχαιρώνει προσευχόμενος... (Φ. Ντοστογιέφσκι, Ὁ ἠλίθιος)

Στὸ μέσον τῆς θυέλλης τῶν παγιώσεων - Σταυρὸς ὡς κράτημα ἀναδεῦον.

Μεσοπονήσαντες νῦν τὴν ἐγκράτειαν... (Κάθισμα ὄρθρου τῇ Δευτέρᾳ τῆς Δ' Ἑβδομάδος)

«δεῖγμα μισανθρωπίας»

 

Ἀκοῦστε καὶ στενᾶξτε ἐσεῖς ποὺ περιφρονεῖτε τοὺς ἀδελφούς σας ὅταν ὑποφέρουν, μᾶλλον δὲ τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ Θεοῦ, καὶ δὲν μεταδίδετε στοὺς ἐνδεεῖς ἀπὸ αὐτὰ ποὺ διαθέτετε ἄφθονα, τροφή, στέγη, ἐνδυμασία, κατάλληλη φροντίδα, χωρὶς νὰ ξοδεύετε τὸ περίσσευμά σας στὸ ὑστέρημά τους. […] Πολὺ δὲ περισσότερο ἄξιοι πένθους εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἔχουν καὶ κατακρατοῦν θησαυροὺς περισσότερους ἀπὸ τὴν καθημερινὴ ἀνάγκη ἢ καὶ πασχίζουν νὰ τοὺς αὐξήσουν, ἐνῶ τοὺς ἔχει δοθεῖ ὡς ἐντολὴ νὰ ἀγαποῦν τὸν διπλανό τους ὅπως τὸν ἑαυτό τους καὶ δὲν τοὺς θεωροῦν οὔτε σὰν τὸ χῶμα. Γιατὶ τὶ ἄλλο εἶναι ὁ χρυσὸς καὶ ἄργυρος, ποὺ ἀγαπήσαμε περισσότερο ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς; […] Ἤθελα λοιπὸν νὰ πῶ ὅτι δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἔνδειξη μίσους ἀπὸ τὸ νὰ προτιμᾶ κανεὶς τὸ περιττὸ ἀργύριο ἀπὸ τὸν ἀδελφό. Ἀλλὰ βλέπω ὅτι ἡ κακία ἔχει ἐφεύρει καὶ ἀκόμη μεγαλύτερο δεῖγμα μισανθρωπίας· ὑπάρχουν δηλαδὴ κάποιοι ποὺ ὄχι μόνο δὲν προσφέρουν ἀπὸ αὐτὰ ποὺ διαθέτουν μὲ ἀφθονία, ἀλλὰ σφετερίζονται καὶ τὰ ξένα.

ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὁμιλία Δ´    

ἐλευθερία καὶ κράτος στοὺς πρωτοχριστιανικοὺς αἰῶνες

 

Καὶ θὰ σᾶς ρωτοῦσα, ἂν δὲν σᾶς φαίνεται αὐτὸ τερατῶδες, ὅτι ἐσεῖς οἱ ἄνθρωποι ποὺ εἶστε ἔργο τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔχετε λάβει τὶς ψυχές σας ἀπὸ Αὐτὸν καὶ ἀνήκετε ὁλόκληροι στὸν Θεό, νὰ εἶστε ὑποταγμένοι σὲ ἕναν ἄλλο κύριο, καί, τὸ πιὸ σημαντικό, νὰ ὑπηρετεῖτε τὸν τύραννο ἀντὶ τοῦ νόμιμου Βασιλιᾶ - τὸν κακὸ ἀντὶ τοῦ καλοῦ; Διότι, στὸ ὄνομα τῆς ἀλήθειας, ποιὸς λογικὸς ἄνθρωπος γυρίζει τὴν πλάτη στὸ καλὸ καὶ προσκολλᾶται στὸ κακό; Τὶ λοιπὸν εἶναι αὐτὸς ποὺ φεύγει ἀπὸ τὸν Θεὸ γιὰ νὰ συναναστραφεῖ μὲ δαίμονες; Ποιός, ποὺ μπορεῖ νὰ γίνει γιὸς τοῦ Θεοῦ, προτιμᾶ νὰ εἶναι σὲ δουλεία;

Αὐτὸ εἶναι μία ἀπὸ τὶς πιὸ μαχητικὲς πατερικὲς ἀξιώσεις ὑπὲρ τῆς θεμελιώδους ἰσότητας ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὴ ἡ ἰσότητα βασίζεται ἀκριβῶς στὴν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἐλευθερία ποὺ ἔχουν ὅλα τὰ ἀνθρώπινα ὄντα ὡς «εἰκόνες τοῦ Θεοῦ». Κατὰ συνέπεια, ἡ ὑποταγή τους σὲ ὁποιαδήποτε ἀνθρώπινη ἢ ἄλλη ἐξουσία, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Θεό, τοὺς ὑποτάσσει σὲ κάποιον/κάτι κατώτερο ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τὸν ἴδιο, γεγονὸς ποὺ τελικὰ ὁδηγεῖ στὴν εἰδωλολατρία. Ἡ ἑρμηνεία τοῦ Κλήμεντος γιὰ τὶς ἀνθρώπινες κοινωνικὲς πραγματικότητες (συμπεριλαμβανομένης τῆς θρησκευτικῆς εἰδωλολατρίας) ὑπὸ τὸ πρίσμα τῆς ὑπέρτατης ἐξουσίας τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ σὲ αὐτὸν τὸν κόσμο παραμένει ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἰσχυρὰ χριστιανικὰ ἐπιχειρήματα ὑπὲρ κάποιας μορφῆς ἀναρχίας ὡς προσέγγιση στὸ πολιτικό.

Ὁ Τερτυλλιανός, ποὺ προσέφερε μιὰ τόσο εὔγλωττη δικαιολόγηση γιὰ τὴν ἐξισορρόπηση τῆς κρατικῆς ἐξουσίας καὶ τοῦ οὐράνιου βασιλείου, ἦταν, ταυτόχρονα, ὁ δημιουργὸς μιᾶς ἀπὸ τὶς πιὸ ἰσχυρὲς ἀντικρατικὲς θέσεις στὴν ἱστορία τῶν «πρωτο-αναρχικῶν» πολιτικῶν θεολογιῶν. Ὁ συγγραφέας τοῦ διάσημου ρητοῦ «credo», ὁ Τερτυλλιανός, προσπάθησε νὰ προστατεύσει καὶ νὰ ἐπιβεβαιώσει τὸν ριζοσπαστικὸ χαρακτήρα τοῦ Χριστιανισμοῦ σὲ σχέση μὲ «αὐτὸν τὸν κόσμο». Σὲ ἀντίθεση μὲ πολλοὺς ἄλλους χριστιανοὺς συγγραφεῖς, ὁ Τερτυλλιανὸς ἀπορρίπτει τὴ στρατιωτικὴ θητεία. Ἀγκαλιάζοντας τὴ λογικὴ ὅτι «κανεῖς δὲν μπορεῖ νὰ ὑπηρετεῖ δύο κυρίους» (Ματθαίος 6:24), ὁ Τερτυλλιανὸς ἐπιβεβαιώνει τὸν ριζοσπαστισμὸ τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος, φέρνοντάς το στὴν λογική του συνέπεια ἀπορρίπτοντας τὸ κράτος καὶ τὴ νομιμότητα τῆς ἐξουσίας του. Στὴν Ἀπολογία του, ὁ Τερτυλλιανὸς ἰσχυρίζεται:

Ἐμεῖς, ὡστόσο, ποὺ ὅλες οἱ φλόγες τῆς δόξας καὶ τῆς λαμπρότητας μᾶς ἀφήνουν ἀδιάφορους, δὲν ἔχουμε ἀνάγκη νὰ ἀνακατευόμαστε· τίποτα δὲν εἶναι πιὸ ξένο σὲ ἐμᾶς ἀπὸ τὸ κράτος (res publica). Ἕνα κράτος γνωρίζουμε, τοῦ ὁποίου ὅλοι εἶναι πολῖτες - τὸ σύμπαν.

Davor Džalto, Anarchy and the Kingdom of God, From eshatology to Orthodox political theology and back, 2021

 

ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου

 

Καὶ βέβαια, ὁ Ἰησοῦς ἀπαιτεῖ ἐπανειλημμένα ἀπὸ τοὺς ἀκολούθους Του νὰ σηκώσουν τὸν Σταυρό τους καὶ νὰ Τὸν ἀκολουθήσουν, μὲ ἄλλα λόγια νὰ ἀπορρίψουν τὴ βία, νὰ δεχθοῦν τὸ διωγμὸ καὶ παρ' ὅλα αὐτὰ νὰ συνεχίσουν νὰ προσπαθοῦν νὰ ἀγαποῦν καὶ νὰ συγχωροῦν τόσο τοὺς πλησίον ὅσο καὶ τοὺς ἐχθρούς τους - ὅπως ἀκριβῶς ἔκανε κι Ἐκεῖνος.

Αὐτὸ δὲν σημαίνει, ὡστόσο, ὅτι ὁ Ἰησοῦς ζητᾶ ἀπὸ τοὺς ἀκολούθους Του νὰ παραμένουν ἐντελῶς σιωπηλοὶ ὅταν ἀντιμετωπίζουν τὴν ἀδικία. Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς ἔδωσε τὸν τόνο ὅταν εἰσέβαλε καὶ καθάρισε τὸν ναό τῆς Ἱερουσαλήμ - ἕνα γεγονὸς ποὺ καθόρισε τὴν ἀποφασιστικότητα τῶν ἀρχῶν νὰ Τὸν συλλάβουν καὶ νὰ Τὸν ἐκτελέσουν. Σχολιάζοντας αὐτὸ τὸ γεγονός, οἱ χριστιανοὶ ἀναρχικοὶ τονίζουν ὅτι αὐτὸς ὁ ναὸς ἦταν τὸ πιὸ ἰσχυρὸ θρησκευτικό, πολιτικὸ καὶ οἰκονομικὸ σύμβολο τοῦ Ἱσραήλ. Ἡ «ἄμεση δράση» τοῦ Ἰησοῦ ἐναντίον του εἶναι ἑπομένως μιὰ σαφὴς δήλωση ἐναντίωσης σὲ μιὰ τέτοια συγκέντρωση δύναμης καὶ ἐξουσίας. Πράγματι, ὁ Ἰησοῦς καταγγέλλει ἐπανειλημμένα, μὲ ἔντονο τρόπο, τὶς θρησκευτικές καὶ πολιτικὲς ἀρχὲς τῆς ἐποχῆς Του. Οἱ χριστιανοὶ ἀναρχικοὶ λυποῦνται μόνο ποὺ οἱ σημερινοὶ αὐτοαποκαλούμενοι ἀκόλουθοι τοῦ Ἰησοῦ δὲν ἐπαναλαμβάνουν σχεδὸν ποτὲ τέτοιες θαρραλέες καταγγελίες τῆς πολιτικῆς, θρησκευτικῆς καὶ οἰκονομικῆς ἐξουσίας.

Alexandre J. M. E. Christoyannopoulos, Christian Anarchism: A Revolutionary Reading of the Bible

 

σημείωση ἐρανιστῆ: εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι σχολιάζοντας ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τὴν ἐκδίωξη τῶν ἐμπόρων ἀπὸ τὸν Ναό, ἀναφέρει ὅτι ὁ Χριστὸς προέβη στὴν πράξη αὐτὴ γιὰ νὰ μὴν ἐκληφθοῦν ὅσα ακολουθήσουν κατὰ τὴ δημόσια δράση Του ὡς ἀσύμβατα μὲ τὸ θέλημα του Πατρός Του! (ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην εὐαγγέλιο ΚΓ´)